تأثیر ردیف توپوگرافی و کاربری‌های مختلف اراضی بر برخی ویژگی‌های فیزیکی، شیمیایی و کانی‌شناسی رس‌های خاک (مطالعه موردی: منطقه چایپاره استان آذربایجان‌غربی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 1- استادیار گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه

2 2- دانشجوی دکترای گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه

3 3- استادیار گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه

4 دانشجوی سابق کارشناسی ارشد گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه

چکیده

به‌منظور مدیریت صحیح خاک، اجرای یک ارزیابی جامع آن امری ضروری و پایه می‌باشد. مراحل تشکیل خاک در کاربری و توپوگرافی‌های مختلف بسیار متفاوت هستند. در این مطالعه، به‌منظور بررسی تأثیر توپوگرافی و کاربری‌های مختلف بر ویژگی‌های فیزیکی وشیمیایی و کانی‌شناسی خاک های منطقه چایپاره استان آذربایجان، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با دو فاکتور (نوع کاربری و عمق خاک) در سه تکرار اجرا گردید. کاربری‌های عمده در منطقه شامل مرتع (کم تراکم)، کشت دیم (عمدتا گندم بدون تناوب زراعی) و کشت آبی (با تناوب زراعی) می‌باشد. در این تحقیق دو خاکرخ برای هر یک از کاربری ها حفر شد و سپس جهت انجام آزمایشات کانی‌شناسی، فیزیکی و شیمیایی مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تغییرات شیب و نوع کاربری اراضی از طریق تأثیر بر روی مقادیر رس و ماده آلی خاک، بر ظرفیت تبادل کاتیونی خاک موثر می‌باشند. گرچه، بین کاربری‌های مختلف از لحاظ ویژگی‌های فیزیکی‌ وشیمیایی مورد بررسی تفاوت معنی‌داری وجود نداشت، مقدار کربنات کلسیم معادل و درصد شن در کشت آبی به‌صورت معنی‌داری نسبت به دو کاربری دیگر کمتر و مقادیر ماده آلی و ظرفیت تبادل کاتیونی و pH خاک به‌صورت قابل توجهی درکاربری آبی بیشتر بود. شواهد به‌دست آمده از نتایج افتراق اشعه ایکس نشان داد که توپوگرافی و نوع کاربری، تأثیر به‌سزایی بر کیفیت رس‌ها نداشته ولی بر ویژگی‌های نیمه کمّی کانی‌های فوق‌الذکر مؤثر بوده است. بدین صورت که مقدار کانی اسمکتیت در بخش رس ریز کاربری آبی به مقدار قابل توجهی نسبت به سایر کاربری‌ها بیشتر بود. همچنین وضعیت محصولات زراعی متفاوت کشت شده در دو کاربری دیم و آبی بر کمیت کانی‌های رسی تأثیرگذار بود. در نهایت کاربری کشت آبی نسبت به دو کاربری دیگر (مرتع و دیم)، بیشتر تحت تأثیر شیب و فرایندهای پدوژنیک بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Toposequence and Land use Effects on Some of Soil Physical, Chemical and Clay Mineralogical Properties (A Case study: Chaypareh, West Azarbayjan Province)

نویسندگان [English]

  • HR Momtaz1 1
  • N Moradi 2
  • B Dolati 3
  • G Akbarzadeh 4
چکیده [English]

For proper management of soil, conducting a comprehensive assessment seems necessary and basic. Soil forming processes strongly vary among different land uses and topographies. In this study, a factorial experiment was performed in a completely randomized design with 2 factors (type of land use and soil depth) in 3 replications, in order to investigate the impacts of topography and different land uses on soil physical, chemical and mineralogical properties of soils of Chaypare, West Azerbaijan province, Iran. There were three dominant land uses including pasture (low density of vegetation cover), dry farming (mainly wheat without annual alternating crops) and irrigated farming (with annual alternating crops). In the present study, two soil profiles were dug for each land use and then clay mineralogy, along with the physico-chemical properties, were determined. The results indicated that changes in the both topography and land use influenced the soil cation exchange capacity (CEC) through affecting both the clay and soil organic matter contents. Although, there were no significant differences in physic-chemical properties among different land uses, the soils of irrigated farming showed relatively lower amounts of calcium carbonate equivalent (CCE) and sand content than the two other land uses and the amounts of organic matter content and CCE and pH were considerably dominant in the irrigated farming. The X-ray diffraction (XRD) measurements indicated that both the topography and type of land use had no significant effect on the qualitative properties of the clay minerals but they were effective on their semi-quantitative properties. Accordingly, the amount of smectite in the fine clay fraction in the irrigated farming was dominantly higher than that of the other land uses. Additionally, the status of the different cultivated crops seemed to affect the quantity of clay minerals in the both dry and irrigated farming land uses. Finally, the irrigated farming compared with the two other land uses (pasture and dry farming), revealed to be more affected by the slope and pedogenic processes.

مراجع

خادمی ح، محمدی ج و نائل م، 1385. مقایسه برخی از شاخص­های کیفیت خاک در انواع مدیریت­های اراضی منطقه بروجن استان چهارمحال و بختیاری. مجله علمی کشاورزی، جلد 29، شماره 3، صفحه­های 111 تا 125.
بی‌نام، 1377، نقشه رژیم های رطوبتی و حرارتی کشور، سازمان تحقیقات آب و خاک کشور
شمسی­محمودآبادی س و خرمالی ف، 1390. میکرومورفولوژی تحول خاک در کاربری­های مختلف در اراضی لسی منطقه آق­سو، استان گلستان . علوم کشاورزی و منابع طبیعی، جلد 15، شماره 55، صفحه­های 111 تا 125.
Amundson, R., Harden, J. and Singer, M., 1994. Factors of soil formation: a fiftieth anniversary retrospective. Soil Science Society of America Inc. (SSSA).
April R and Keler D, 1990. Mineralogy  of  the  rhizosphere  in  forest  soils  of  the  eastern  United States. Biogeochemistry 9: 1-18.
Bahmanyar MA, 2007. The influence of continuous rice cultivation and different waterlogging periods on morphology, clay mineralogy, Eh, pH and K in paddy soils. Pakistan Journal of Biological Science 10(17): 2844-2849.
Balesdent J, Chenu C and Balabane M, 2000. Relationship of soil organic matter dynamics to physical protection and tillage. Soil and Tillage Research 53: 215-230.
Bouyoucos GJ, 1962. Hydrometer method improved for making particle size analyses of soils. Agronomy Journal 54(5): 464-465.
Biscaye TPE, 1965. Mineralogy and sedimentation of recent deep-sea clay in the Atlantic Ocean and adjacent seas and oceans. Geological Society of America Bulletin 76(7): 803-832.
Bower CA, Reitemeier RF and Fire-man M, 1952. Exchangeable cation analysis of saline and alkali Soil. Soil Science Society of America Journal 73: 251-261.
Dadgari F and Abtahi A, 1985. Genesis, morphology, chemical and mineralogical studies of soil Dast-Arjan intermountain basin. Iran Agricultural Research 4: 71-88.
Egli M, Mirabella A, Sartori G and Fitze P, 2003. Weathering rates as a function of climate: results from a climosequence of the Val Genova (Trentino, Italian Alps). Geoderma 111: 99-121.
Fu B and Chen L, 2000. Agricultural landscape spatial pattern analysis in the semi-arid hill area of the Loess Plateau, China. Journal of Arid Environments 44: 291-303.
Ghazavi R, Vali A and Eslamian S, 2010. Impact of flood spreading on infiltration rate and soil properties in an arid environment. Water Resources Management 24(11): 2781-2793.
Grigal DE and Ohmann LF, 1992. Carbon storage in upland forests of the Lake States. Soil Science Society of America Journal 56: 935-943.
Hook PB and Burke IC, 2000. Biogeochemistry in a short grass landscape: control by topography, soil texture, and microclimate. Ecology 81(10): 2686-2703.
Khormali F, Abtahi A and Stoops G, 2006. Micromorphology of calcitic features in highly calcareous soils of Dars Province, Southern Iran. Geoderma 132: 31-46.
Kittric JA, Hope EW, 1963. A procedure for the particle size separation of soil for X-Ray diffraction analysis. Soil Science Society of America Journal 96: 312-325.
Kodama H, Nelson S, Yang AF and Kohyama N, 1994. Mineralogy of rhizospheric and non-rhizospheric in corn fields. Clays and Clay Mineralogy 42:755-763.
Lal R, 1996. Deforestation and land-use effects on soil degradation and rehabilitation in Western Nigeria. I. Soil physical and hydrological properties. Land Degradation & Development 7: 19-45.
Maiksteniene S and Arlauskiene A, 2004. Effect of preceding crops and green manure on the fertility of clay loam soil. Agronomy Research 2(1): 87-97.
Mahjoori RA, 1979. Clay Minerals, physical and chemical properties of some soils in arid regions of Iran. Soil Science Society of America Journal 39: 1157-1164.
Malo DD, Worcester BK, Cassel DK and Matzdorf KD, 1974. Soil-landscape relation-ships in a closed drainage system. Soil Science Society of America Journal 38: 813-818.
Matos EDS, Mendonce EDS, Lima PCD, Coelho MS, Mateus RF and Cardoso IM, 2008. Green manure in coffee system in the region of Zona Da Mata, Minas Gerais: Characteristics and kinetics of carbon and nitrogen mineralization. Revista Brasileira de Ciencia do Solo 32: 2027-2035.
Nedzinskiene T, Nedzinskas A and Pranaitis K, 2002. Plant selection for green manure, organic farms on sandy loam. Research Issues and Perspectives (Special report). Kaunas Lithuania 80-85.
Nelson DW and Sommers LE, 1982. Total carbon, organic carbon, and organic matter. pp. 539-580. In: Page A L (ed). Methods of Soil Analysis. Part 2. Chemical and Microbial properties. American Society of Agronomy, Soil Science Society of America.
Page AL, 1982. Methods of Soil Analysis. Part 2. Chemical and Microbiological properties. American Society of Agronomy, Soil Science Society of America.
Pierson FB and Mulla DJ, 1990. Aggrigate stability in the Palouse region of Washington: Effects of landscape position. Soil Science Society of America Journal 54: 1407-1412.
Reganold JP, Papendick RI and Parr JF, 1990. Sustainable agriculture. Scientific American 262(6): 112-120.
Rustad LE, Campbell JL, Marion GM, Norby RJ, Mitchell MJ, Hartley AE, Cornelissen JHC and Gurevitch J, 2001. A Meta-Analysis of the response of soil respiration, net nitrogen mineralization, and above ground plant growth to experimental ecosystem. Warming. Oecologia 126: 543- 562.
Sarreshtehdari A, Skidmore AK, 2005. Soil properties changing after flood spreading project (Case study in Iran). Pp. 489-490. ICID 21st European Regional Conference. 15-16 May, Frankfurt (Oder) and Slubice, Germany and Poland.
Shepherd G, Bureh RJ and Gregory PJ, 2000.  Land use affects the distribution of soil inorganic nitrogen in smallholder production systems in Kenya. Biology and Fertility of Soils 31: 348-355.
Young R, Wilson BR, McLeod M and Alston C, 2005. Carbon storage in the soils and vegetation of contrasting land uses in northern New South Wales, Australia. Soil Research 43(1): 21-31.
 
دانش آب و خاک
دوره 27، شماره 1
خرداد 1396
صفحه 55-67

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار