تأثیر تیپ جامعه گیاهی بر توزیع اندازه خاکدانه‌ها در حوضه گنبد (همدان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 1- دانش‌آموخته کارشناسی ارشد خاکشناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا همدان

2 2- استادیار گروه خاکشناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا همدان

3 استاد گروه خاکشناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا همدان

4 عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی همدان

چکیده

مقدار و ترکیب بیوشیمیایی بقایای گیاهی وارد شده به خاک بر سرعت خاک­دانه‌سازی و پایداری خاک­دانه­ها مؤثر است. به­منظور بررسی تأثیر پوشش­های گیاهی مختلف بر توزیع اندازه خاک­دانه­ها، پنج تیپ گیاهی شامل گندم دیم، گندمیان، گون-بروموس، گون-جارو و گون-درمنه در شرایط محیطی مشابه از نظر مواد مادری و جهت شیب در حوضه آبخیز گنبد واقع در همدان، مطالعه شد. کربن آلی کل، کربوهیدرات، میانگین وزنی قطر خاک­دانه­ها، توزیع اندازه خاک­دانه و کربن خاک­دانه­ای در خاک سطحی (15-0 سانتی­متر) اندازه­گیری شد. کربن آلی، کربوهیدرات، میانگین وزنی قطر خاک­دانه­ها و کربن آلی خاک­دانه­ای (موجود در همه بخش­های اندازه خاک­دانه­ای) در خاک­های تحت پوشش گون-بروموس و گون-درمنه به­طور معنی­داری بیشتر از خاک تحت تیپ­های دیگر بود و کمترین مقدار این شاخص­ها در خاک­های دارای پوشش گندمیان و گندم دیم مشاهده شد. بیشترین درصد خاک­دانه­های بزرگتر از 2 میلی­متر و کمترین درصد خاک­دانه­های  کوچکتر از 5/0 میلی­متر در خاک تیپ­ گون-بروموس مشاهده شد. در تیپ­های گون-بروموس و گون-درمنه مقدار تاج پوشش گیاهی، تولید سالانه، تنوع گونه­ای و لاشبرگ بیشتر از دیگر تیپ­ها اندازه‌گیری شد. تیپ گندم دیم به­علت عملیات خاک‌ورزی و تیپ­های گون-جارو و گندمی به علت پوشش گیاهی کم در پی عمل چرا، خاک­دانه‌سازی و درصد خاک­دانه­های بزرگتر از 2 میلی­متر کمی داشته؛ اندازه خاک­دانه­های­ 5/0-053/0 میلی­متر در خاک تیپ­های مذکور بیشتر از دیگر اندازه خاک­دانه­ها بود. کربوهیدرات کل و اندازه خاک­دانه­های 5/0-053/0 میلی­متر شاخص­های قابل اعتماد کیفیت خاک هستند که تغییرات کاربری و پوشش گیاهی را نشان می­دهند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Effect of Plant Community Type on Soil Aggregate Size Distribution in Gonbad Watershed (Hamadan)

نویسندگان [English]

  • Kh Salari Nik 1
  • M Nael 2
  • A A Safari Sinegani 3
  • Gh Assadian 4
چکیده [English]

The combined effects of biochemical composition and amount of plant residues returned to soils affect stability of aggregation and the rate of aggregate turnover. To investigate the influence of vegetation type on aggregate size distribution, five vegetation types including rainfed wheat (RW), grasses (G), Astragallus–Bromus (A-B), Astragallus–Lactuca (A-L) and Astragallus–Artemisia (A-A) were studied under similar environmental conditions in terms of parent material and slope aspect in Gonbad watershed, Hamadan. Total organic carbon (TOC), soil carbohydrates (Ch), mean weighted diameter (MWD), size distribution of water-stable aggregates (AS) and aggregate carbon (AC) were measured in surface (0-15 cm) soils. The amounts of TOC, Ch, MWD and AC (present in all aggregate size fractions) were significantly greater in soils under A-B and A-A than the soils of other vegetation covers, while the lowest values were observed in soils under RW and G. The highest AS>2 mm and lowest AS 2 mm were lower in soils under A-L, G and RW compared to other aggregate sizes. A-B and A-A vegetation types had greater canopy, annual production, plant diversity and litter content compared to other vegetation types.Frequent soil ploughing in RW site andlow plant diversity and canopy cover in A-L and G sites contributed to reduced soil aggregation and lower content of coarse aggregates;AS in 0.5-0.053 (mm) fraction in soils of aforementioned vegetation types was greater than other aggregate sizes. It was concluded that Ch and 0.5-0.053 (mm) aggregate size fraction might be reliable soil quality indicators that reflected land use and vegetation type changes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Aggregate carbon
  • Aggregate stability
  • Carbohydrate
  • Soil quality
  • Vegetation type

مراجع

اطمینان س، کیانی ف، خرمالی ف و حبشی ه، 1390. نقش خصوصیات خاک با مواد مادری متفاوت بر پایداری خاکدانه در حوضه شصت کلاته استان گلستان. مجله مدیریت خاک و تولید پایدار، جلد 1، شماره 2، صفحه­های 39 تا 59.
 بهرامی ا، 1391. مدل­سازی پویایی کربن آلی خاک با استفاده از مدل APEX در حوضه زوجی گنبد. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا.
بی­نام، 1387. آمار و اطلاعات. هواشناسی ایستگاه همدان. سایت .www.hamedanmet.ir
حاجیلو ی، 1389. پیامد مدیریت چرای دام جهت شیب بر برخی از ویژگی­های بیولوژیک و ریخت­های گوناگون کربن آلی خاک در حوضه­های دوگانه آبخیز گنبد. پایان­نامه کارشناسی ارشد. دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا.
خزایی ع، 1386. ارزیابی برخی روش­های اندازه­گیری پایداری ساختمان خاک و اصلاح آن­ها برای خاک­های همدان. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا.
Angers DA and Caron J, 1998. Plant-induced changes in soil structure: processes and feedbacks. Biochemistry 42 (1–2): 55–72.
Alguacil MM, Caravaca F and Rolda´n A, 2005. Changes in rhizosphere microbial activity mediated by native or allochthonous AM fungi in the reafforestation of a Mediterranean degraded environment. Biology and Fertility of Soils 41: 59–68.
Beare MH, Cabrera ML, Hendrix PF and Coleman DC, 1994. Aggregate-protected and unprotected organic matter pools in conventional and no-tillage soils. Soil Science Society of America Journal 58: 787– 795.
Benbi DK and Senapati N, 2010. Soil aggregation and carbon and nitrogen stabilization in relation to residue and manure application in rice–wheat systems in northwest India. Nutrient Cycling in Agroecosystems 87: 233–247.
Bird SB, Herrick JE, Wander MM and Wright SF, 2002. Spatial heterogeneity of aggregate stability and soil carbon in semi-arid rangeland. Environmental Pollution 116 (3): 445–455.
Bronick CJ and Lal R, 2005. Soil structure and management: a review. Geoderma 124: 3 –22.
Cambardella CA and Elliott ET, 1994. Carbon and nitrogen dynamics of soil organic matter fractions from cultivated grassland soils. Soil Science Society of America Journal 51:176-182.
Cardelli R, Marchini F and Saviozzi A, 2012. Soil organic matter characteristics, biochemical activity and antioxidant capacity in Mediterranean land use systems. Soil & Tillage Research 120: 8-14.
Chan KY and Heenan DP, 1999. Microbial-induced soil aggregate stability under different crop rotations. Biology and Fertility of Soils 30: 29–32.
Christensen BT, 1986. Straw incorporation and soil organic matter in macroaggregates and particle size separates. Canadian Journal Soil Science 37: 125-135.
David AW, Amy WB, Craig R and Egbert, 2009. Vegetation controls on soil organic carbon dynamics in an arid, hyperthermic ecosystem. Geoderma 150: 214–223.
Dubois M, Gilles KA, Hamilton JK, Rebers PA and Smith F, 1956. Colorimetric method of determination of sugars and related substances. Analytical Chemistry 28: 350–356.
Dukes JS and Hungate BA, 2002. Elevated carbon dioxide and litter decomposition in California annual grasslands: which mechanisms matter? Ecosystem 5: 171– 183.
Franzluebbers AJ, 2010. Soil organic carbon in managed pastures of the southeastern United States of America. Pp. 163-175. In: Abberton M, Conant R and Batello C, (eds). Grassland Carbon Sequestration: Management, Policy and Economics. Integrated Crop Manage, vol. 11. Food and Agriculture Organization of the United Nations Rome, Italy.
Harris RF, Chesters G and Allen ON, 1966. Dynamics of soil aggregation. Advances in Agronomy 18: 108– 169.
Haynes RJ and Beare MH, 1997. Influence of six crop species on aggregate stability and some labile organic matter fractions. Soil Biology & Biochemistry 29: 1647–1653.
Islam KR and Weil RR, 2000. Land use effects on soil quality in a tropical forest ecosystem of Bangladesh. Agriculture, Ecosystems & Environment 79: 9-16.
Jiménez P, Marando G, Josa R, Julià M, Ginovart M and Bonmatí M, 2012. Biochemical Characterization of Minimally Disturbed Soils under Mediterranean Conditions. Pp. 77-89. In: Trasar-Cepeda C, Hernández T, García C, Rad C and González-Carcedo S, (eds). Soil Enzymology in the Recycling of Organic Wastes and Environmental Restoration, Part I: Enzymes as Indicators of Environmental Soil Quality, Springer-Verlag Berlin Heidelberg.
John B, Yamashita T, Ludwigb B and Flessa H, 2005. Storage of organic carbon in aggregate and density fractions of silty soils under different types of land use. Geoderma 128: 63–79.
Kay BD, 1990. Rates of change of soil structure under different cropping systems. Advances in Soil Science 12:1-52.
Klein J, Harte J and Zhao XQ, 2007. Experimental warming, not grazing, decreases rangeland quality on the Tibetan Plateau. Ecological Applications 17: 541-557.
Kraaij S and Milton J, 2006. Vegetation changes (1995-2004) in semi-arid Karoo shrubland, South Africa. Journal of Arid Environments 64: 174-192.
Lützow M, Kögel-Knabner I, Ekschmitt K, Matzner E, Guggenberger G, Marschner B and Flessa H, 2006. Stabilization of organic matter in temperate soils: mechanisms and their relevance under different soil conditions. European Journal of Soil Science 57: 426-445.
Marcos DB and Juan CL, 2006. Particulate organic matter, carbohydrate, humic acid contents in soil macro- and microaggregates as affected by cultivation. Geoderma 136: 660–665.
Pramod J, Nikita G, Brij LL, Biswas AK and Subba AR, 2012. Soil and residue carbon mineralization as affected by soil aggregate size. Soil & Tillage Research 121: 57–62.
Puget P, Chenu C and Balesdent J, 2000. Dynamics of soil organic matter associated with particle-size fractions of water-stable aggregates. European Journal of Soil Science 51: 595– 605.
Rillig MC, Wright SF and Eviner VT, 2002. The role of arbuscular mycorrhizal fungi and glomalin in soil aggregation: comparing effects of five plant species. Plant and Soil 238: 325–333.
Sarah P, 2004. Nonlinearity of ecogeomorphic processes along Mediterranean-arid transects. Geomorphology 60: 303e317.
Shannon CE and Weaver W, 1963. The Mathematical Theory of Communication. University of Illinois Press, Urbana. 117 p.
Simpson EH, 1949. Measurement of diversity. Nature 163: 688.
Six J, Paustian K, Elliott ET and Combrink C, 2000. Soil structure and organic matter: I. distribution of aggregate-size classes and aggregate-associated carbon. Soil Science Society of America Journal 64: 681–689.
Smettem KRJ, Rovirag AD, Wace SA, Wilson BR and Simon A, 1992. Effect of tillage and crop rotation on the surface stability and chemical properties of a red brown earth (Alfisol) under wheat. Soil & Tillage Research 22: 27-40.
Spohn M and Giani L, 2011. Total, hot water extractable, and oxidation-resistant carbon in sandy hydromorphic soils-Analysis of a 220-year chronosequence. Plant and Soil 338: 183-192.
Stavi I, Ungar ED, Lavee H and Sarah P, 2011. Soil aggregate fraction 1-5 mm: An indicator for soil quality in rangelands. Journal of Arid Environments 75: 1050-1055.
Walkley A and Black IA, 1934. An examination of Degtjareff method for determining soil organic matter and a proposed modification of the chromic acid in soil analysis. Experimental Soil Science 79: 459-465.  
Wright AL and Hons FM, 2005. Carbon and nitrogen sequestration and soil aggregation under sorghum cropping sequences. Biology and Fertility of Soils 41: 95–100.
Yousefi M, Hajabbasi M and Shariatmadari H, 2008. Cropping system effects on carbohydrate content and water-stable aggregates in a calcareous soil of central Iran. Soil & Tillage Research 101: 57–61.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار