بررسی برخی خصوصیات خاک ناشی از تغییر موقعیت و جهت شیب لندفرم کوه با مواد مادری متفاوت در ماسوله

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی سابق کارشناسی ارشد علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه گیلان

2 دانشیار گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه گیلان

3 دانشیار گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه

چکیده

ویژگیهای شیب (جهت و موقعیت) و مواد مادری از مهمترین عوامل تأثیرگذار بر خواص خاک هستند. هدف از این
تحقیق بررسی تأثیر جهت و موقعیت شیب بر برخی خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاکهای تشکیل شده در جهتهای رو
به شمال و جنوب و موقعیتهای برگردان و قسمت مسطح بالای شیب در منطقه جنگلی ماسوله بر روی دو نوع از سنگ-
های انتخابی پریدوتیت و پگماتیت میباشد. بر این اساس، تعداد 6 پروفیل خاک شاهد در موقعیتها و جهتهای مختلف،
10 متر در - 15 سانتیمتر در سه تکرار به فاصله 20 - 0 و 30 - حفر و تشریح گردید و سپس نمونهبرداری از دو عمق 15
کربن آلی، ظرفیت تبادل کاتیونی، ،pH ، اطراف پروفیلها انجام گرفت. خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک از قبیل بافت
کاتیونهای تبادلی، آهن بیشکل و آزاد اندازهگیری شد. نتایج نشان داد که خاک تشکیل شده بر روی مواد مادری
0 باهم اختلاف دارند و / بافت خاک، کاتیونهای تبادلی، ظرفیت تبادل کاتیونی، در سطح احتمال 01 ،pH مختلف از نظر
بیشترین تغییرات عمقی در فاز تبادلی مربوط به خاکهای پگماتیت میباشد. موقعیت برگردان رو به شمال پریدوتیت در
مقایسه با مواد مادری پگماتیت و سایر موقعیتها، بهطور معنیداری باعث افزایش مقدار رس، اکسیدهای آهن پدوژنیک،
ظرفیت تبادل کاتیونی و کاتیونهای کلسیم و منیزیم تبادلی در این دامنه از شیب شده است. بهطور کلی بسیاری از
خصوصیات فیزیکوشیمیایی در عمقهای مختلف در موقعیت و جهت زمیننما دارای اختلاف معنیدار در سطح احتمال
0/01 بودند. بهعلاوه توپوگرافی و شرایط آب و هوایی در منطقه با تأثیر بر برخی خصوصیات فیزیکوشیمیایی، سبب
اختلاف خاکهای تشکیل شده بر روی سنگ پریدوتیت و پگماتیت در سطح رده و گروه بزرگ باهم شده است. نتایج کلی،
نشان دهنده تأثیر مواد مادری و توپوگرافی بر بسیاری از خصوصیات خاک میباشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Study on Some Soil Properties as Affected by Different Slope Position and Aspect in Mountainous Landform with Different Parent Materials in Masouleh

نویسندگان [English]

  • H Golmohammad 1
  • H Ramezanpour 2
  • S Rezapour 3
چکیده [English]

Slope characteristics (aspect and position) and parent material are effective factors on soil properties.
This research was conducted to study the soil physico-chemical properties formed on north and south
faces as well as back slope and summit positions which developed on two selected parent rocks such
as peridotite and pegmatite in Masouleh area. Thus, 6 representative soil profiles in different positions
and aspects were dug and described and then, the soil samples were taken from the two depths of 0-15
and 15-30 cm in 3 replicates from distances of 10-20 meters around the soil profiles. Physico-chemical
properties such as soil texture, pH, organic carbon, exchangeable cations, cation exchange capacity
(CEC), amorphous and free iron oxides were measured. The results showed that the soils formed on
the different parent materials had significant differences (p<0.01) in terms of pH, soil texture,
exchangeable cations, and CEC and the highest variations with depth related to the exchangeable
phase, belonged to the pegmatite soils. On the north face of back slope position in the peridotite parent
material in comparison with the pegmatite and other positions, the amounts of clay content, pedogenic
iron oxides, CEC and exchangeable Ca and Mg increased significantly. Furthermore, topography and
weather condition in the study area caused to change the soils developed on peridotite and pegmatite
in the level of order and great group category due to changing the physico-chemical properties of soils.
Totally the results, revealed the effect of parent materials and topography on soil properties.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Forest soil
  • Parent material
  • Physico-chemical properties
  • Soil depth
  • Topography

مراجع

منابع مورد استفاده
 
آزادنیا ب، 1391. تأثیر جهت و موقعیت شیب بر برخی خصوصیات فیزیکی و میکرومورفولوژی خاک تشکیل شده بر روی دو نوع سنگ مادری مختلف در ناحیه ماسوله. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان.
اوستان ش، 1383. شیمی خاک (ترجمه). انتشارات دانشگاه تبریز.
بنایی م­ح، 1377. نقشه رژیم رطوبتی و حرارتی خاک­های ایران. موسسه تحقیقات خاک و آب ایران. تهران.
ترابی گل­سفیدی ح و کریمیان اقبال م، 1381. بررسی تکامل خاک در یک ردیف زمانی بر روی پادگانه­های حاشیه رودخانه سفیدرود در گیلان مرکزی. مجله علوم خاک و آب، جلد 16، شماره 1، صفحه­های 95 تا111.
حسامی ر، 1385. مطالعه آبشویی، انتقال مواد و تکامل خاک در برخی خاک­های جنگلی ناحیه لاهیجان. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان.
رمضانپور ح، 1391. خاک­شناسی عمومی. انتشارات حق شناس. رشت.
دادفر ع، ١٣٧٨. طرح بهره­وری و مدیریت پارک جنگلی ماسوله- فومن. جلد ١، اداره کل منابع طبیعی استان گیلان. رشت.
درویش­زاده ع، ١٣٨٠ .زمین­شناسی ایران. انتشارات امیرکبیر، تهران.
سرابی ف، 1373. سنگ­شناسی آذرین. انتشارات دانشگاه تهران.
فرهنگی ن، 1384. تأثیر مواد مادری روی برخی خصوصیات فیزیکوشیمیایی و کانی­شناسی خاک­های گیلان. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان.
گل­محمد ه، 1391. تأثیر جهت و موقعیت شیب بر برخی خصوصیات شیمیایی و مینرالوژی خاک تشکیل شده بر روی دو نوع سنگ مادری مختلف در ناحیه ماسوله. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان.
محمدی م، محمودی ش و ناصری م، 1380. بررسی تأثیر پستی و بلندی و اقلیم بر توزیع کانی­های رسی در نیم­رخ خاک و طول ترانسکت در منطقه خشک تا نیمه­مرطوب گرگان. چکیده مقالات هفتمین کنگره علوم خاک ایران، دانشگاه شهر کرد، شهر کرد.
نائل م، ١٣٨٨. بررسی رابطه نحوه تشکیل و تحول خاک­ها بر رفتار و توزیع برخی عناصراصلی و کمیاب در محیط خاک درمنطقه فومن- ماسوله. رساله دکتری، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان.
همام م، 1388. سنگ شناسی آذرین. انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
Akihiro I, Kazahito M and Seiichi O, 2002. Chemical properties and classification of Japanese brown forest soils derived from various parent materials. Symposium No 40: 468. Proceedings of 17th World Congress of Soil Science. 14-21 August, Bangkok, Thailand.
Anonymous, 2010. Soil Taxonomy: A basic system of soil classification for making and interpreting soil surveys. 11th ed. Govt. Print. Office, Washington D.C.
Birkeland PW, 1999. Soils and Geomorphology. Oxford University Press, New York. 430 p.
Brady NC and Weil RR, 2001. Elements of the nature and properties of soils. Prentice Hall. Upper Saddle River. New Jersey. 960 p.
Brubaker S, Jones A, Lewis D and Frank K, 1993. Soil properties associated with landscape position. Soil Science Society of America Journal 57: 235-239.
Bulmer CE and Lavkulich LM, 1994. Pedogenic and geochemical processes of ultramafic soils along a climatic gradient in southwestern British Columbia. Canadian Journal of Soil Science 74: 165-177.
Buol S, Southard R, Graham R and McDaniel P, 2003. Soil Genesis and Classification. 5th. Lowa State Press, Ames. 494 p.
Choupanian A, Gheytouri M and Mahdavi M, 2012. Effect of physiographic factors on soil carbon sequestration in Kermanshah Iran. International Journal of Forest, Soil and Erosion (IJFSE) 2:159-162.
Dabirian R, Beiranvand MS and Aghahoseini S, 2012. Mineral carbonation in peridotite rock for CO2 sequestration and a method of leakage reduction of CO2 in the rock. Nafta 63: 44-48.
Egli M, Sartori G, Mirabella A and Giaccai D, 2010. The effects of exposure and climate on the weathering of late Pleistocene and Holocene Alpine soils. Geomorphology 114: 466-482.
Fanning DS, 1989. Soil Morphology, Genesis and Classification. John Wiley and Sons, New York. 369 p.
Gokbulak F and Ozcan M, 2008. Hydro-physical properties of soils developed from different parent materials. Geoderma 145: 376-380.
Heidari A, Athar F, Manochehr G, Gilkes R and Prakongkep N, 2010. Carbon sequestration under different physiographic and climatic conditions in north Karaj river basin. Pp 9-11. Proceedings of the 19th World Congress of Soil Science: Soil solutions for a changing world, 1-6 August, Brisbane, Australia. International Union of Soil Sciences (IUSS), c/o Institut für Bodenforschung, Universität für Bodenkultur.
Hubbert KR, Graham RC and Anderson MA, 2001. Soil and weathered bedrock: Components of Jeffrey Pine plantation substrate. Soil Science Society of American Journal 65: 1255-1262.
Jenny H, 1983. Factors of Soil Formation. Mc Graw Hill, New York. 281 p.
Jiang P and Thelen KD, 2004. Effect of soil and topographic properties on crop yield in a north- central corn-soybean cropping system. Journal Agronomy 96: 252-258.
Juo A, Moormann F and Maduakor H, 1974. Forms and pedogenetic distribution of extractable iron and aluminum in selected soils of Nigeria. Geoderma 11: 167-179.
Krull ES, Baldock JA and Skjemstad JO, 2003. Importance of mechanisms and processes of the stabilisation of soil organic matter for modelling carbon turnover. Functional Plant Biology 30: 207–222.
Kump LR, Brantley SL and Arthur MA, 2000. Chemical weathering, atmospheric CO2 and climate. Annual Review of Earth and Planetary Sciences 28: 611-667.
McKeague JA and Day JH, 1966. Dithionate and oxalate extractable Fe and Al as aids in differentiating various classes of soils. Canadian Journal of Soil Science 46: 13-23.
McNab WH, 1993. A topographic index to quantify the effect of mesoscale landform on site productivity. Canadian Journal of Forest Research 23: 1100–1107.
Mehra OP and Jackson ML, 1960. Iron oxides removed from soils and clays by a dithionite-citrate system buffered with sodium bicarbonate. Clays and Clay Minerals 7: 317–327.
Ogunsola OA, Omueti AJA, Olade O and Udo EJ, 1989. Free oxid status and distribution in soils overlying limestone areas in limestone areas in Nigeria. Soil Science 147: 245-251.
Ortiz I, Simon M, Dorronsoro C, Martin F and Garci A, 2002. Soil evolution over the Quaternary period in a Mediterranean climate. Catena 48: 131-148.
Ozaytekin HH, Mutlu HH and Dedeoglu M, 2012. Soil Formation on a Calcic Chronosequence of Ancient Lake Konya in Central Anatolia, Turkey. Journal of African Earth Science 76: 66-74.
Rabenhorst M and Foss J, 1981. Soil and geologic mapping over mafic and ultramafic parent materials in Maryland. Soil Science Society of America Journal 45: 1156-1160.
Rezaei S and Gilkes RJ, 2005. The effects of landscape attributes and plant community on soil chemical properties in rangelands. Geoderma 125: 167-176.
Rezapour S, Jafarzadeh A, Samadi A and Oustan S, 2010. Distribution of iron oxides forms on a transect of calcareous soils, north-west of Iran. Archives of Agronomy and Soil Science 56 (2): 165-182.
Rezapour S and Samadi A, 2012. Assessment of inceptisols soil quality following long-term cropping in a calcareous environment. Environmental Monitoring and Assessment 184: 1311-1323.
Rezapour S, Golmohammad H and Ramezanpour H, 2014. Impact of parent rock and topography aspect on the distribution of soil trace metals in natural ecosystems. International Journal of Environmental Science and Technology 11 (7): 2075-2086.
Sarah P, 2006. Soil organic matter and land degradation in semi-arid area, Israel. Catena 67 (1): 50–55.
Sparks DL, Page AL, Helmke PA, Leoppert RH, Soltanpour PN, Tabatabai MA, Johnston CT, Sumner ME. 1996. Methods of Soil Analysis. Soil Science Society of America book series. USA.
Sposito G, 2008. The chemistry of soils. Oxford University Press, USA. 329 p.
Tsui CC, Chen ZS and Hsieh CF, 2004. Relationships between soil properties and slope position in a lowland rain forest of southern Taiwan. Geoderma 123: 131-142.
Wattel-Koekkoek EJW, van Genuchten PPL, Buurman P and VanLagen B, 2001.Amount and composition of clay-associated soil organic matter in a range of kaolinitic and smectitic soils. Geoderma 99: 27–49.
Yimer F, LediS N and Abdelkadir A, 2006. Soil property variations in relation to topographic aspect and vegetation community in the south-eastern highlands of Ethiopia. Forest Ecology and Management 232: 90-99.
Young F and Hammer R, 2000. Soil–landform relationships on a loess-mantled upland landscape in Missouri. Soil Science Society of America Journal 64: 1443-1454.
Yong-Zhong S, Yu-Lin L, Jian-Yuan C and Wen-Zhi Z, 2005. Influences of continuous grazing and livestock exclusion on soil properties in a degraded sandy grassland, Inner Mongolia, northern China. Catena 59 (3): 267–278.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
دانش آب و خاک
دوره 26، شماره 2 بخش 2
شهریور 1395
صفحه 53-66

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار