سنجش قابلیت اراضی استان آذربایجان غربی برای کاشت کلزا براساس روش های تصمیم گیری چند معیاره

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد اقلیم شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

کلزا با اختصاص 15 درصد کل تولید روغن گیاهی در جهان بعداز سویا ونخل روغنی، مقام سوم را در بین دانه-
های روغنی دارد. هدف از این تحقیق شناسایی نواحی مستعد به کشت کلزا دراستان آذربایجان غربی میباشد که
اطلاعات مربوط به دادههای اقلیمی از 67 ایستگاه هواشناسی منطقه، جمع آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در
این تحقیق ازدادههای اقلیمی از قبیل؛ دما، بارش، درجه روز، رطوبت نسبی، تعداد روز یخبندان وساعات آفتابی ایستگاه-
های سینوپتیک، کلیماتولوژی وبارانسنجی استان از بدو تاسیس تا سال 1392 ودادههای منابع زمینی از قبیل
توپوگرافی، شیب وجهت شیب، عمق خاک وکاربری اراضی استفاده شد. مطالعه و بررسی هر یک از آنها دررابطه با
نیازهای مطلوب اقلیمی واکولوژیکی کلزا صورت گرفت. با تعمیم دادهها به سطوح و پردازش آنها با استفاده از فنآوری
لایه های اطلاعاتی مربوط به هر یک از آنها تهیه شد. دراین تحقیق بهمنظور اولویتبندی و ارزیابی معیارها و لایه- GIS
استفاده گردید. با AHP مبتنی بر روش (MCDM) های اطلاعاتی در رابطه با هم و تعیین وزن آنها از روش چند معیاره
بعمل GIS وزندهی به لایههای تهیه شده براساس معیارها و مدل مورد نظر، همپوشانی وتحلیل فضایی لایهها درمحیط
آمد ونقشه نهایی سنجش قابلیت اراضی برای کشت کلزا تهیه شد. براساس نتایج بهدست آمده، اراضی استان از نظر
25/ 52 درصد، متوسط 4 / 15 درصد، مناسب 1 / پتانسل اقلیمی و محیطی برای کشت کلزا به چهار طبقه خیلی مناسب 2
7 درصد تقسیمبندی شدند. / درصد و ضعیف

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Assessing Ability of Land for Planting Canola inWest Azerbaijan Province Using Multi-Criteria Decision-Making Approaches

نویسندگان [English]

  • B Sobhani 1
  • K Azarm 2
چکیده [English]

Canola plant production is the source of 15 percent of the world total vegetable oil production
which is the third largest seed oil production after soybean and oil palm. The objective of this
research was to identify the suitable areas for planting Canola in West Azerbaijan Province, Iran.
Hence information on climatic data from 67 weather stations were collected and analyzed. Climatic
data such as temperature, precipitation, degree days, relative humidity, number of frost days, and
sunshine hours were colleded from synopotic and climatological stations, and also gauge resource
data such as topography, slope, slope direction, soil depth, and land use were prepared. Each of
these data was studied regarding to favorable climatic and ecological needs of Canola. Information
layers on each of them were made by data generalization to layers and processing them using GIS
technology. In this research, multiple criteria decision method (MCDM) based on AHP method was
used in order to prioritize, and assess the criteria and information layers regarding each other, and
determine their weight. By weighting the provided layers based on intended criteria and model,
layers were overlaid and special analysis was done in GIS system and the final map of assessment
of land capacity was generated for Canola cultivation. According to the results, lands of the
Province in terms of climatic and environmental potentials were categorized into four levels: very
suitable 15.2 percent, suitable 52.1 percent, average 25.4 percent, and weak 7.3 percent.

کلیدواژه‌ها [English]

  • AHP
  • Canola
  • Climate
  • GIS
  • West Azerbaijan
منابع مورد استفاده
آزرم ک، 1390. ارزیابی تناسب اراضی برای کشت کلزا بر اساس روش­های تصمیم­گیری چند معیاره با بهره­گیری ازGIS. پایان­نامه کارشناسی ارشد اقلیم شناسی، دانشکده علوم انسانی دانشگاه محقق اردبیلی.
آلیاری ه و شکاری ف، 1379. دانه­های روغنی (زراعت و فیزیولوژی). چاپ اول، تبریز، انتشارات عمیدی.
امیدوار ک، مزیدی ا و دوست مرادی س، 1393. امکان سنجی اقلیمی کشت کلزا در استان کرمانشاه. جغرافیا و توسعه، جلد 12،  شماره 35، صفحه­های97 تا 116.
پاکپور ربطی ا، جعفرزاده ع، شهبازی ف و عماری پ، 1391. آمایش زمین با استفاده از مدل­های تصمیم گیری در اراضی پیرانشهر، پسوه و جلدیان. نشریه دانش آب و خاک، جلد 22، شماره 3، صفحه­های 139 تا 156.
جهانبازی ل، جعفرزاده ع،  شهبازی ف و ممتاز ح، 1393. ارزیابی کیفی تناسب اراضی یخفروزان اهر برای چغندر قند، پیاز و ذرت با روش های محدودیت ساده. نشریه دانش آب و خاک، جلد 24، شماره 3،  صفحه­های 121 تا 132.
جعفر بیگلو م، مبارکی ز، 1387. سنجش تناسب اراضی استان قزوین برای کشت زعفران بر اساس روش­های تصمیم گیری چند معیاره. مجله پژوهش­های جغرافیای طبیعی، جلد 4، شماره66، صفحه­های 11 تا 23.
خورشید دوست ع، حسینی س و محمدپور ک، 1390. تعیین مکان­های مناسب برای کشت زعفران در استان کردستان با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی. نشریه دانش آب و خاک، شماره 21،  صفحه­های 37 تا 48.
دهقانیان س، کوچکی ع و کلاهی اهری ع، 1382. جغرافیای کشاورزی (ترجمه). چاپ سوم، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
رسولی س و قائمی ع، 1389. پهنه­بندی کشت کلزا براساس نیازها دمایی با استفاده از GIS در استان­های خراسان. مجله الکترونیکی تولید گیاهان زراعی، جلد 3، شماره 1،  صفحه­های 121 تا 138.
رودی د، رحمانپور س و جاویدفر ف ، 1382. زراعت کلزا. چاپ دوم، تهران، دفتر برنامه­ریزی رسانه­های ترویجی وزارت جهاد کشاورزی.
سید شریفی ر ، 1387. گیاهان صنعتی. چاپ دوم، اردبیل، انتشارات دانشگاه محقق اردبیلی.
عبیری ص، 1386. تهیه جداول نیازهای اقلیمی و خاکی برای ارزیابی تناسب اراضی کشت کلزا در شرایط ایران بر اساس روش فائو. پایان نامه کارشناسی ارشد  رشته خاکشناسی، دانشگاه تربیت مدرس.
عزیزی م، سلطانی ا و خاوری س، 1378. کلزا، فیزیولوژی، زراعت به نژادی و تکنولوژی زیستی(ترجمه). انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.
کاظمی ح ، طهماسبی سروستانی ز، کامکار ب، شتایی ش و صادقی س، 1391. پهنه­­بندی زراعی بوم شناختی اراضی کشاورزی در استان گلستان برای کشت کلزا با استفاده از GIS و روش .AHP مجله الکترونیکی تولیدات زراعی، شماره1، صفحه­های123 تا129.
کافی م، گنجعلی ع، نظامی ا و شریعتمدار ف ، 1379. آب و هوا و عملکرد گیاهان زراعی (ترجمه). چاپ اول، مشهد، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.
لشکری ح و رضایی ع، 1390. مکان یابی نواحی مستعد کشت کلزا در منطقه سرپل ذهاب.  پژوهش­های جغرافیای طبیعی، جلد 43، شماره 78، صفحه­های 29 تا 48.
مکانیکی ج، 1392. امکان سنجی کشت کلزا در شهرستان ایذه با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی. مجله جغرافیا و آمایش شهری، جلد 3، شماره  8، صفحه­­­­­های 101 تا114.
ممتاز ح ر، جعفرزاده ع و نیشابوری م، 1385. ارزیابی کیفی تناسب اراضی یخفروزان اهر برای برخی از گیاهان زراعی متداول کشت در منطقه. مجله دانش کشاورزی، جلد 16، شماره 3، صفحه­های 67 تا81 .
همایونی­فر م و ملک دار، م، 1385. بررسی عوامل موثر بر کشت کلزا در استان مازندران. فصل نامه پژوهش­های اقتصادی، جلد 5، شماره 4، صفحه­های ‍‍114 تا 124.
یزدچی س، رسولی ع، محمود زاده ح و زرین بال م، 1389. سنجش قابلیت اراضی شهرستان مرند برای کشت زعفران براساس روش های تصمیم گیری چند معیاره. نشریه دانش آب و خاک، جلد 1/20، شماره 3، صفحه­های 151 تا170.
 Abadi A, Finlayson J, Wang B and Ramilan T, 2015. Climate change impact on phenology and yield of five broadacre crop at for climatological distinct location in Astralia. Agricaltural Systems 132: 133-144.
Galoub Ali H, Nadaf SK and Alkhamisi SA, 2011. Adaptability of canola varielies in different regions of Oman. International Journal of Agriculture & Biology 50: 830-834.
Ghasemia pirbalouti A, Normohammadi Gh, Kamali A, Ayeneh GH, Band A, Porhemmat J, Abdollahi KH and Golparvar AR, 2008. Integrating some of the ecological factors in order sustainable canola production using GIS in Southwest Iran. American-Eurasian Journal Agricaltural & Environmantal Science 4: 68-71.
Ghasemib Pirbalouti A, Golparvar A, 2008. Evaluating Agro-climatologically variables to identify suitable areas for rapeseed in different dates of sowing by GIS approach. American Journal of Agricultural and Biological Sciences 3: 656-660.
Kamkar B, Ali Dorri M, Teixeira da Silva JA, 2014. Assessment of land suitability and the possibility and performance of a canola soybean rotation in four basin of Golestan Province Iran. The Egyptian Journal of Remote Sensing and Space Sciences18: 5-15.
Kutcher HR, Warland JS and Brand SA, 2010. Temperature and precipitation effect on canola yield in Saskatchewan Canada, Agricultural and Forest Meteorology 15:161-165.
Myers RL, 1993. Determining Amaranth and canola suitability in Missouri through Geographic Information Systems Analysis, pp. 102-105.  In: J. Janick and J.E. Simon (eds), New crops, Wily, New York.
Saaty TL, 1980. The Analytical Hierarchy Process, Planing, Priorty, Resource Allocation. USA. RWS Publications, Pittsburgh.
Sprague SJ, Kirkegaard JA, Graham JM, Dove H and Kelman WM, 2014. Crop and production for dual purpose winter canola. Field Crops Research 156: 30-39.