ارزیابی و بهینه سازی الگوی کاربری اراضی ( مطالعه موردی:حوضه آبخیز گل رودبار، استان سمنان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد بیابان‌زدایی، دانشکده کویرشناسی، دانشگاه سمنان

2 استادیار دانشکده کویرشناسی، دانشگاه سمنان

3 دانشیار دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

4 استادیار مرکز تحقیقات منابع طبیعی استان سمنان

چکیده

بهینه­سازی کاربری اراضی، یکی از راه­کارهای مناسب برای حفاظت خاک است که به مدیران حوضه ­های آبخیز و تصمیم­گیران این امکان را می­دهد تا از بین گزینه­ های مختلف کاربری اراضی، بهترین تصمیم را اتخاذ کنند. هدف اصلی در انجام این تحقیق، تعیین سطح بهینه کاربری اراضی برای کاهش میزان فرسایش خاک و افزایش درآمد ساکنان حوضه آبخیز گل رودبار واقع در استان سمنان بود. برای این کار مدل برنامه­ریزی خطی برای سه رویداد مختلف وضعیت کنونی کاربری­ها و بدون اعمال مدیریت اراضی، وضعیت کنونی کاربری­ها و اعمال مدیریت اراضی و وضعیت استاندارد کاربری­ها، موردمطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد که در شرایط بهینه سطح اراضی باغی ٨٥/۲٨ درصد، سطح اراضی مرتعی ١۲/٧٤ درصد و سطح اراضی کشت آبی ٧٨/۲٨٣ درصد افزایش می‌یابند. همچنین در صورت بهینه ­سازی کاربری اراضی در شرایط استاندارد کاربری­ها، میزان فرسایش و سوددهی نسبت به شرایط قبل از بهینه­سازی حوضه به­ترتیب ۲٨/١۶ درصد کاهش و ٥٨/٩٤ درصد افزایش می­یابد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Evaluation and Optimization of Land Use Pattern (Case study: Golroudbar Watershed, Semnan Province)

نویسندگان [English]

  • M Bazoubandi 1
  • M Rahimi 2
  • A Malekian 3
  • S Gharechelou 2
  • SAA Hashemi 4
چکیده [English]

Land use optimization is one of the appropriate methods for soil conservation which helps decision makers and watershed planners in order to make the optimum decision among different land uses. The main objective of this research was to find the optimum area of each land use to reduce soil erosion rate as well as to increase the income of stakeholders in Golroudbar watershed located in Semnan province of Iran. The linear programming model was used in three different scenarios including current land use condition without any land management plan, current land use condition with land management plan and the standard land use level. The results showed that in the optimized condition, the orchard land 28.85 percent, rangelands 74.12 percent and irrigated lands 283.78 percent were increased. Additionally, by optimization of the land in standard condition, soil erosion decreased 16.28 percent and the profitability increased 94.58 percent.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Benefit
  • Land use management
  • Linear programming
  • Soil erosion
  • Standard situation
منابع مورداستفاده
احمدی ح، ١٣٧٨. ژئومورفولوژی کاربردی، جلد ١ (فرسایش آبی)، انتشارات دانشگاه تهران.
اصغر پور م‌ج، ١٣٧٥. برنامه ریزی خطی، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
اندرودی م ، ١٣٨۰. اصول و روش های مدیریت زیست محیطی. ( ترجمه) ، تهران، نشر کنگره.
برآبادی ا، ١٣٨٥. تعیین الگوی بهینه کاربری زمین درحوضه های آبخیز (مطالعه موردی:حوضه آبخیز گلیرد-فشندک           در  طالقان)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران.
بی نام ، ١٣٨٨. مطالعات تفضیلی اجرایی حوضه آبخیز گل رودبار سمنان، اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان           سمنان.
جلیلی خ، ١٣٨٣. بهینه سازی کاربری اراضی حوضه آبخیز بریموند به منظور کمینه سازی فرسایش خاک با استفاده از         برنامه ریزی خطی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده منابع طبیعی نور، دانشگاه تربیت مدرس.
حسینی س ص و قربانی م، ١٣٨٤. اقتصاد فرسایش خاک، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد، ١۲١ صفحه.
حق نیا غ و کوچکی ع، ١٣٧٥. مدیریت پایدار خاک (ترجمه) انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد،185 صفحه.
شعبانی م، ١٣٨۶. تأثیر مدیریت کاربری اراضی در کاهش فرسایش خاک (منطقه مورد مطالعه:حوضه آبخیز خارستان          فارس)، رساله دکتری آبخیزداری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.
غروی م ح، ١٣۶٥. فاجعه در کمین ما. مجله جنگل و مرتع، سال 1، شماره ٣، صفحه­های ١۲ تا 13.
کاشکی م ت، ١٣٨۰. فرسایش آبی و نقش آن در بیابان زایی مناطق خشک، مطالعه موردی حوضه آبخیز کویر بجستان   خراسان. صفحه­های ٣٩٨ تا 408. مجموعه مقالات همایش ملی مدیریت اراضی-فرسایش خاک و توسعه                     پایدار.بهمن١٣٨۰ ، اراک.
نیک کامی د، ١٣٨١. بهینه‌سازی مدیریت فرسایش خاک درحوضه آبخیز دماوند. فصل‌نامه پژوهش و سازندگی، جلد 15،       شماره 4، صفحه­های 82 تا ٨٩.
Borges PJ, Fragoso R and Garcia-Gonzalo J, 2009. Assessing impacts of Common Agricultural Policy changes on regional land use patterns with a decision support system. An application in Southern Portugal. Forest Policy and Economics 12: 111-120.                                                 
Honghai Qi and Mustafa S, 2011. A conceptual framework of agricultural land use planning with BMP for integrated watershed management. Journal of Environmental Management 92:149-55.
Nikkami D, 1999. Optimizing the Management of soil Erosion using GIS. Ph.D dissertation. Concordia University, Canada.
Sadeghi SHR, Jalili Kh, Nikkami D, 2009. Land use optimization in watershed scale. Land Use Policy 26: 186–193.
Terrence JT, George RF and Kenneth GR, 2002. Soil Erosion, John Wiley and Sons INC. USA, PP352.
Zhang GS, Chan KY, Oates A, Heenan DP and Huang GB, 2006. Relationship between soil structure and runoff/ soil loss after 24 years of conservation tillage. Soil and Tillage Research
 92: 122–128.