تاثیر سطوح مختلف ژئومرفولوژیک بر تکامل خاک‌ها با استفاده از تغییرات پدوژنیک و ‌شکل‌های مختلف آهن در منطقه مرند، آذربایجان شرقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 1- دانشجوی دکتری، گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

2 استاد، گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

3 دانشیار، گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس

4 دانشیار، گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

5 استاد، گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز

چکیده

تکامل خاک‌ها در یک منطقه تحت تأثیر نوع، شدت تأثیر عوامل و فرآیندهای خاکسازی بوده و ‌می‌تواند با استفاده از برخی ویژگی‌های خاک همانند میزان آهن پدوژنیک افق‌های A و B و تغییر شکل آن با زمان و شاخص تجمع اکسیدهای آهن مورد مطالعه قرار گیرد. در این تحقیق، ‌شکل‌های مختلف اکسیدهای آهنِ نه خانواده از یازده پروفیل خاک در منطقه مرند مورد بررسی قرار گرفت. واحدهای ژئومرفولوژیک غالب در منطقه کوه، پدیمنت سنگی، پدیمنت پوشیده، دشت دامنه‌ای و دشت آبرفتی بوده که بر اساس روابط خاک- ژئومرفولوژی درون آنها، هشت سطح ژئومرفولوژیک تعیین گردید. بر اساس مطالعه خصوصیات مرفولوژیکی و فیزیکوشیمیایی خاک و ‌شکل‌های آهن، بین میزان رس با مقادیر آهن کل (Fet)، آهن پدوژنیک (Fed) و آهن ‌بی‌شکل (Feo) و همینطور بین ‌شکل‌های آهن با یکدیگر ارتباط ‌معنی‌داری مشاهده گردید. تغییرات مربوط به ‌شکل‌های مختلف آهن تابع واحدهای ژئومرفولوژیک بوده و از واحد کوه به دشت آبرفتی افزایش می‌یابد اما تغییرات مقادیر Fet، Fed و Feo در درون هر واحد وابسته به پایداری سطح ژئومرفولوژیک ‌می‌باشد. بیشترین مقدار Fed (42/11 گرم برکیلوگرم خاک) و کمترین مقدار آن (53/1 گرم بر کیلوگرم خاک) به ترتیب در افق آرجیلیک دفن شده دشت آبرفتی و واحد کوه مشاهده شد که ‌نشان‌دهنده ناپایداری واحد کوه ‌می‌باشد. خاک‌های سطح پایدار واحد پدیمنت پوشیده (Smp) در اثر فعالیت مستمر فرآیندهای خاکسازی بیشترین تکامل و خاک‌های کوه به دلیل قرار گیری در شیب زیاد و محدودیت پیشروی فرآیندهای خاکساختی، تکامل کمتری نشان دادند.
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effect of Different Geomorphologic Surfaces on Soil Evolution Using Pedogenic Changes and Various Froms of Iron in Marand Region, East Azarbaijan

نویسندگان [English]

  • A Abbasi-Kalo 1
  • AA Jafarzadeh 2
  • M Eghbal 3
  • SH Ustan 4
  • A Jahangiri 5
چکیده [English]

The soil evolution of a region is function of type and intensity of soil forming factors and processes and can be studied using some soil properties such as pedogenic Iron (Fed) content in A and B horizons and its transformation with time and accumulation index of Iron oxides. In this research work different forms of Iron oxides were studied in nine soil families from eleven soil profiles of Marand region. The dominant geomorphologic units in the study area were rock pediment, mantled pediment, piedmont plain and alluvial plain and according to soil-geomorphology relationships, eight geomorphologic surfaces were diagnosed inside the units. Based on soil morphological and physico-chemical properties and different forms of Iron oxides significant correlation were observed between total Iron (Fet), pedogenic Iron (Fed) and noncystalline Iron (Feo) as well as Iron forms with each other. The variations of different Iron forms followed the geomorphologic units and increased from mountain to alluvial plain units. But Fet, Fed and Feo changes in each unit depended on stability of geomorphologic surfaces. The highest (11.24 g/kg) and lowest (1.53 g/kg) Fed were observed at buried argillic horizon in alluvial plain and mountain, respectively, which showed instability of mountain unit. The soils of stable surface of mantled pediment (Smp) surface were more developed by continuity of soil forming processes and the soils of mountain showed less development due to high slope and limited soil forming processes progressing.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Evolution
  • Geomorphologic surfaces
  • Iron oxides
  • Marand
  • Pedogenic