روشی برای انتخاب گونه‌های گیاهی مناسب در مهار فرسایش شیاری و آبکندی در جنوب استان اردبیل

نویسندگان

1 استادیار، بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل (مغان)، سازمان تحقیقات، آموزش

2 استادیار پژوهش، بخش تحقیقات جنگلها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج

3 کارشناس ارشد، بخش تحقیقات جنگل و مرتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل (مغان)، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج

4 مربی پژوهشی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.

5 دانشیارپژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.

چکیده

در این تحقیق روشی جهت ارزیابی توانایی گیاهان در مهار فرسایش شیاری وآبکندی در جنوب استان اردبیل معرفی شده است. توانایی گیاهان برای مهار جریان متمرکز فرسایشی براساس یک تحلیل چند معیاری تعیین شد. پنج شاخص به نام­های تراکم ساقه­ای (SD)، توانایی ریشه­ی گیاه در کاهش فرسایش خاک سطحی در مقابل جریان تمرکز یافته فرسایشی (RSD)، توانایی ایجاد مانع در مقابل رسوبات (SOP)، شاخص سفتی گیاه (MEI) و چسبندگی ریشه (Cr) برای 36 گیاه بومی محاسبه گردید (28/0–10-4×216/1SD=، 1076/10- 42- 10×6/3RSD=، 988/0- 00082/0SOP=، 471/53- 10-6×69/1MEI=، 62/34 - 10-4×432/5Cr=). مقادیر تراکم ساقه­ای (SD) بین 26/0 تا 28 درصد تغییر می­کند. دو گونه­ی کلاه میرحسن و علف بره بیشترین تراکم ساقه­ای را دارند. این گونه­های گیاهی کوچک در فصل بهار و تابستان پوشش خوبی روی زمین ایجاد می­کنند. مقادیر توانایی ایجاد مانع در مقابل رسوبات (SOP) بین 00128/0 تا 988/0 متر بر متر است. گیاهان دغدغک، ملیکای بلند، علف بره، گل ماهور و بادام کوهی دارای حداکثر توانایی ایجاد مانع در مقابل رواناب هستند. مقادیر شاخص سفتی گیاه (MEI) نشان می­دهد گونه­های دغدغک، بادام کوهی، گز، علف شور و سماق مقاومت خمشی زیادی در مقابل نیروی برشی دارند (19/5 – 626/34 نیوتن). گیاهانی مانند بادام کوهی، شیرین بیان و زلف پیردائمی با مقادیر10-24×68/6 تا 10-42×6/3  برای شاخص RSD توانایی بالایی در کاهش فرسایش در مقابل جریان متمرکز فرسایشی دارند. کاشت ترکیبی گونه­های گیاهی مختلف برای مهار فرسایش می­تواند بسیار موثر باشد. نتایج در نواحی همجوار منطقه و در اقلیم­های مشابه نیمه­خشک و خشک­ ­سرد نیز می­تواند مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Method for Selecting Suitable Plant Species to Control of Rill and Gully Erosion in South of Ardabil Province

نویسندگان [English]

  • Reza talaei 1
  • Younes Rostamikia 2
  • Farzaneh Azimi Motem 3
  • Ali jafari Ardakani 4
  • Hamidreza Peyrowan 5
1 Assistant Professor, Soil Conservation and Watershed Management Research Department, Ardabil Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Ardabil, Iran.
2 , Assistant Professor., Forests and Rangelands Research Department, Ardabil Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Ardabil, Iran,
3 MSc, Forests and Ranglands Research Department, Ardabil Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Ardabil, Iran.
4 scientific board member, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute (SCWMRI), Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran
5 Associate Prof, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute (SCWMRI), Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran
چکیده [English]

In this research, a methodology is presented to evaluate the ability of plants for rill and gully erosion control in south of Ardabil province. The plants potential for controlling of concentrated flow erosion was determined based on a multi-criteria analysis. The stem density (SD), top soil erosion-reducing potential of plant roots during concentrated flow erosion (RSD), sediment obstruction potential (SOP), index of plant stiffness (MEI) and root cohesion (Cr) were calculated for 36 native plants (SD=1.216×〖10〗^(-4)-0.28, RSD=3.6×〖10〗^(-42)-10,1076, SOP=0.00082-0.988, MEI=1.69×〖10〗^(-6)-53.471 and Cr=5.432×〖10〗^(-4)-34.62). SD ranges from 0·26 to 28%. The plants Acantholimon talagonicum L. and Festuca Ovina L. have the highest stem density. These are small plant species with a good soil cover in spring and summer. SOP ranges between 0.00128 and 0.988 m/m. The plants Colutea persica Boiss., Melica altissima L., Festuca Ovina L., Verbascum thapsus L. and Amygdalus scoparia Spach have a high potential to obstruct sediment and organic residues. The results of the MEI calculations show that the shrubs and bushs Colutea persica Boiss., Amygdalus scoparia Spach, Tamarix ramosissima Ledeb., Salsola kali L. and Rhus coriaria L. are the most resistant to bending through flow shear forces (5.19-34.626N). Some plants such as Amygdalus scoparia Spach, Glycyrrhiza aspera Pall. or Stipa pennata L. have low RSD value that ranges from 6.68×〖10〗^(-24) to 3.6×〖10〗^(-42), and a high erosion-reducing potential through their roots during concentrated flow. Combined planting of plant species can be more effective in erosion control. The results can be used in adjacent regions and similar cold-semiarid and cold-arid environments.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ardabil
  • Erosion
  • Indicator
  • Plant species
  • Potential

مراجع

Abbasi A and Malek Nezhad Yazdi M, 2013. Experimental study of the effect of geometric characteristics of direct permeable and T-shaped gutters on the scour around them. Journal of Irrigation and Water Engineering 2(8): 95-107 (In Persian with English abstract).
Daneshfaraz R, Bagheri Y, Ghaderi A and Ghahremanzadeh A, 2015. An analysis of flowing pattern around T-shaped spur sike at 90° arc, based on fluent and Flow-3D models. International Bulletin of Water Resources & Development 3(3): 1-9.
Hiroshi T, Nakagawa H, Kawaike K and Zhang H, 2008. Flow and sediment transport around impermeable or permeable groins. Journal of Hydraulic Engineering, ASCE 52 26(3): 175-180.
Mehraeen M, Noorbakhsh M and Ghodsian M, 2015. Investigation of turbulent flow field around submerged T-shaped breakwater. Civil Scientific-Research Journal 15(3): 171-178 (In Persian with English abstract).
Nayyer S, Farzin S, Karami H and Rostami M, 2019. A numerical and experimental investigation of the effects of combination of spur dikes in series on a flow field. Journal of the Brazilian Society of Mechanical Sciences and Engineering 41(256): 1-11.
Neveen BA, 2011. The effect of inclined groins on the flow. Water Resources and Environmental Engineering 3(8): 167-175.
Nabi Bakhsh S, Dehghani A, Zahiri A and Hesam M, 2010. Numerical simulation of the scour around the tilted head groyne. In Proceedings of the 6th National Conference on Watershed Management Science and Engineering and 4th National Conference on Erosion and Sedimentology, 28 April Mazandaran, Noor, Iran (In Persian with English abstract).
Rezaei A and Fazli M, 2018. Experimental study of flow pattern and scouring around the gabion T-shaped groyne with different porosity percentage of wing and body. Master Thesis in Civil Engineering in Hydraulic Structures, Faculty of Engineering, Bu Ali University (In Persian with English abstract).
Sharma K and Mohapatra KP 2012. Separation zone in flow past a spur dyke on rigid bed meandering channel. Journal of Hydraulic Engineering, ASCE 138(10): 897-901.
Vaghefi M, Ghodsian M and Salehi Neyshabouri SAA, 2009. Experimental study on scouring around single T-Shape spur dike on a 90 degree Bend. Journal of Iran-Water Resources Research 4(3):  57-69. (In Persian with English abstract).
Zange H, Nakagawa H and Mizutani H, 2012. Bed morphology and grain size characteristics around a spur dyke. International Journal of Sediment Research 27: 141-157.
دانش آب و خاک
دوره 32، شماره 4
دی 1401
صفحه 117-133

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار