تعیین نواحی همگن توزیع مکانی بار معلق در حوضه آبریزرودخانه آجی‌چای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز

چکیده

تعداد کم ایستگاههای رسوب سنجی و محدودیت تعداد سالهای دارای آمار ، تجزیه و تحلیل بار رسوب رودخانه­ها را با مشکل مواجه کرده است. از این رو استفاده از روشهائی همچون تحلیل منطقه­ای جهت دستیابی به مدل­های مناسب برآورد بار رسوبی ضروری به نظر می­رسد. تحلیل منطقه ای عبارتست از کاربرد داده­های برداشت شده از محل­های مشخص و تعمیم آنها به تمام سطح یک ناحیه. تحلیل منطقه­ای رسوب شامل دو مرحله است­:
1- تعیین عرصه­های همگن 2- استنتاج مدل منطقه­ای رسوب برای مناطق همگن که این مدل­ها در برگیرنده خصوصیات محلی و ضرایب منطقه­ای برای زیر حوضه­های مورد مطالعه می­باشد. با هدف دستیابی به چنین مدل­هایی این مطالعه در حوضه رودخانه آجی چای با وسعت حدود 13853 کیلومتر مربع انجام شده است. در این مطالعه میانگین تولید رسوب روزانه زیرحوضه­ها به عنوان متغیر وابسته و 14 ویژگی فیزیوگرافی و هیدرولوژیکی مربوط به 10 زیر حوضه منتخب با طول دوره آماری 34 سال بعنوان متغیرهای مستقل انتخاب شده و پس از تعیین مناطق همگن مدل ریاضی برآورد رسوب معلق در هر منطقه همگن بر اساس پارامترهای فیزیوگرافی و هیدرولوژیکی به همراه میزان خطای هر مدل پیشنهاد شده است .
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Determining Homogeneous Regions of Spatial Distribution of Suspended Load in Aji-Chai River Basin

نویسندگان [English]

  • MA Ghorbani
  • A Fakheri Fard
  • S Nemati
  • S Tolouei
چکیده [English]

Deficit of sediment measuring stations and limited number of years containing historical data, have made it difficult to analyze the river’s sediment load. Hence, using methods such as regional analysis to access suitable models to estimate the sedimentary load seems to be necessary. Regional analysis of sediment consists of two parts;1)determining homogeneous areas and 2) concluding regional model of sediment of homogeneous regions. These models contain local characteristics and regional coefficients for the sub basins being studied. In order to access such models, this study has been conducted in the Aji-ChaiRiver basin with 13853 sqm area. In the present study, the mean daily sediment production of the subbasins is selected as a dependent variable and 14 physiographic and hydrologic characteristics related to 10 selected subbasins containing 34 years of statistical period were selected as independent variables.After determining homogeneous regions mathematical model of suspended sediment load was proposed for each homogeneous region based on physiographic and hydrologic parameters as well as amount of error of each model. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Aji Chai
  • Spatial distribution
  • Mathematical model
  • Suspended sediment
  • Homogeneous regions
اسماعیلی ن و مهدی م، 1381. بررسی دبی موثر جهت انتقال رسوبات معلق در آبراهه های حوضه سد زاینده رود، مجله منابع طبیعی ایران.  شماره 55 صفحه­های 295-304.
 تلوری ع، 1381. رابطه رسوبدهی معلق با برخی ویژگی های آبخیز در سر شاخه­های کرخه و دز در استان لرستان، مجله پژوهش و سازندگی. شماره­های 56 و 57 صفحه­های 56-61.
حکیم خانی ش، 1377. ارائه مدل رگرسیون چند متغیره بر اساس عوامل موثر بر رسوبدهی معلق حوزه های آبخیز دریاچه  ارومیه، پایاننامه کارشناسی ارشد آبخیز داری، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران.
دادرسی ا، 1379. بررسی نقش پوشش گیاهی، شیب و مساحت حوزه در تولید رسوب (مطالعه موردی حوضه آبخیز فیله خاصه زنجان )، صفحه­های 322-324.  مجموعه مقالات دومین همایش ملی فرسایش و رسوب،  شهریور 1379. دانشگاه کردستان.
عرب خدری م و زرگر ا، 1374.برآورد تولید رسوب در بخش شمالی البرز با استفاده از مدل های رگرسیونی، مجله پژوهش و سازندگی. شماره 29 صفحه­های 22-26.
عرب خدری م، 1382 . وضعیت رسوبدهی معلق حوزه های آبخیز ایران، نشریه داخلی علمی و پژوهشی آبخیز، مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیز داری. شماره 11 صفحه­های 4-6.
 فتوحی اردکانی ا، 1381. کتاب آموزشی Spss10. ترجمه. انتشارات کانون نشر علوم، تهران. 
قدیمی عروس محله ف و امین سبحانی ا، 1378 . تعیین الگوی توزیع آماری رسوب معلق حوزه آبریز دریاچه نمک، پژوهش و سازندگی، شماره 44 صفحه­های 94-99.
قنواتی ع، 1378. مدلسازی هیدروژئومورفولوؤیک سیلاب و رسوب (نمونه موردی حوزه رودخانه­های زهره و خیر آباد)، پایاننامه کارشناسی ارشد جغرافیایی طبیعی، دانشکده علوم انسانی. دانشگاه تربیت مدرس.
مهرسرشت ب، 1375. تحلیل منطقه­ای بار معلق در سرشاخه­های رودخانه کرخه، پایاننامه کارشناسی ارشد خاکشناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی.
وروانی ج، 1380. آنالیز ناحیه ای رسوب معلق در حوزه آبخیز گرگانرود و بررسی رسوبدهی سرشاخه­های اصلی سد وشمگیر، پاییاننامه کارشناسی ارشد آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران.
وفاخواه م، 1381. ارائه مدل ریاضی جهت برآورد رسوب در منطقه شمال (مازندران و گرگان)، صفحه­های 147-159 مجموعه مقالات ششمین سمینار بین المللی مهندسی رودخانه بهمن 1381، دانشگاه شهید چمران اهواز.
 
Chen CN, Tsai CH and Tsai CT, 2006. Simulation of sediment yield from watershed by physiographic soil erosion-deposition model. Journal of Hydrology 327(3-4): 293-303.
 
 Hallsworth EG, 1987. Anatomy، Physiology and Psychology of Erosion، John Wiley and Sons
Pub. Chichester, England
               
Narayana VVD, 2002. Soil and water conservation research in India، Indian Council of Agricultural Research Pub. Publications and Information Division. 
 
Prosser IP, Rutherfurd ID, Olley JM, Young WJ, Wallbrink PJ, and Moran CJ 2001. Largescale patterns of erosion and sediment transport in river networks, with examples from Australia. Marine and Freshwater Research 52: 81-99.
 
   Rashidi D, 1997. Erosion assessment using remote sensing and geographical information system applied to Shahrchi catchment, WestAzarbaijanProvince. North West of Iran. MSc Thesis. International Institute for Aerospace Survey and Earth Science, Enschede, Netherlands.
 
Ramos MC, 2001.  Divisive and hierarchical clustering techniques to analyze variability of rainfall distribution patterns in a Mediterranean region. Journal of Hydrology 57:123–138.
 
Restrepo JD,  Kjerfve B, Hermelin M and Restrepo JC, 2006. Factors controlling sediment yield in a major south American drainage basin: the Magdalena River, Colombia, Journal of Hydrology 316: 213-232.
 
Romero R, Summer G, Ramis C, and Genoves A, 1999. A classification of the atmospheric circulation patterns producing significant daily rainfall in the Spanish Mediterranean area. Int J Climatol 19:765–785.
 
Walling DE, 2006. The changing sediment loads of the world’s rivers, Pp: 41-46, Proceedings International Sediment Initiative Conference  Nov. 12-15, Sudan.