تعیین مکان‌های مناسب برای کشت کلزا در استان کردستان با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جغرافیای طبیعی دانشگاه تبریز

2 جغرافیای طبیعی (اقلیم شناسی)، دانشگاه محقق اردبیلی

3 جغرافیای طبیعی (اقلیم شناسی) دانشگاه تبریز

چکیده

         بررسی نیازهای اکوفیزیولوژیک گیاهان زراعی در کنار شناخت اقلیم مناسب آنها از مهم ترین عوامل موثر بر تولید محصولات زراعی و توسعه فعالیت­های کشاورزی هر منطقه است که از یک طرف باعث افزایش تولید می­شود و از طرف دیگر از خسارات ناشی از عوامل نامساعد اقلیمی وارده بر محصولات می­کاهد. در این تحقیق که با هدف تعیین نواحی مستعد کشت کلزا در استان کردستان انجام گرفته است، اطلاعات مربوط به متغیرهای اقلیمی 34  ایستگاه هواشناسی موجود در منطقه مورد مطالعه که دارای آمار کامل و بلند مدت بودند، جمع آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. از عناصر اقلیمی بارش دوره رشد، یخبندان، میانگین حداقل دما، میانگین حداکثر دما، میانگین سالانه دما، مجموع ساعات آفتابی، میانگین رطوبت نسبی مرحله فنولوژیکی کلزا و از عوامل فیزیکی زمین تیپ و کاربری اراضی در نظر گرفته شد. با استفاده از توابع ویژه سامانه اطلاعات جغرافیایی، برای هریک از نیازهای اقلیمی لایه­ جداگانه­ای تهیه گردید. پس از ارزش­گذاری متناسب با نیاز رویشی کلزا به کمک مدل طبقه­بندی وزنی، لایه­های مذکور طبقه­بندی شدند و در نهایت، همه لایه های اقلیمی و فیزیکی زمین با روش همپوشانی شاخص­ها در محیط GIS تلفیق گردیدند. نتایج حاکی از عدم انطباق شرایط اقلیمی و محیطی استان جهت کشت کلزا می­باشد. نتیجه نهایی بیانگر آن است که تنهاتحدود 8/6 درصد از مساحت استان از جمله دشت های دیواندره، دهگلان و مریوان برای کشت کلزا بسیار مناسب می­باشند که بیشتر به علت شرایط اقلیمی و توپوگرافی و خاک مناسب آنهاست. حدود 4/39 درصد از مساحت استان شامل شمال­شرق و شمال (محدوده اباتو) و قسمت­هایی از نواحی مرکزی و شمال غرب استان به دلیل شرایط نامساعد اقلیمی و محیطی، نامناسب­ برای کشت شناخته شد. بقیه مناطق با 8/53 درصد از مساحت استان در درجه متوسط تا مناسب قرار گرفتند.
t;&� i-�� ��� ;margin-bottom: 0cm;margin-left:21.25pt;margin-bottom:.0001pt;text-align:justify;text-justify: kashida;text-kashida:0%;text-indent:-21.25pt'>Nash JE, 1957. The form of the instantaneous unit hydrograph. Hydrol Sci Bull 3: 114-121.
 
Saxton  KE and  Lenz  AT,1967. Antecedent retention indexes predict soil moisture. J Hydrol Div ASCE 93: 223-241.
Sherman  LK, 1932. Stream flow from rainfall  by the unit graph method. Eng News-Rec 108: 501-505.
Shuttleworth WJ, 1993. Evaporation. Pp. 4.1-4.53. In: Maidment DR (ed). Handbook of Hydrology. McGraw-Hill, New York .
Singh VP, 1988. Hydrologic System Rainfall-Runoff Modeling.Vol.1. Prentic-Hall, Englewood Cliffs.
Singh VP and Woolhiser DA, 2002. Mathematical modeling of watershed  hydrology. J Hydrologic Eng 7: 270-292.
Sorooshian S and Gupta VK, 1995. Model Calibration. Pp. 23-68. In: Singh VP (ed) .Computer models of watershed hydrology. Water Resources  Publications, Littleton, Co.
Sugawara, M., 1974. Tank model and its application to Bird Creek,Wollombi Brook, BikinRiver, KitsuRiver, SanagaRiver and Nam Mune. Research note of the NationalResearchCenter for disaster prevention, No. ll:1-64.
Sugawara  M, 1995. Tank model. Pp. 177-189. In:  Singh VP (ed). Computer  models  of  watershed hydrology. Water  Resources  Publications, , Littleton, Co.
Todini  E, 1988. Rainfall-Runoff  modeling – past, present and future. J Hydrol 100: 341-352.
Yue S, and Hashino M, 2000. Unit hydrographs to model quick and slow runoff components streamflow. J Hydrol 227: 195-206.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Suitable Site Selection for Conola Cultivation in Kurdestan Province Using Geographical Information System (GIS)

نویسندگان [English]

  • AM Khorshiddoust 1
  • SA Hosseini 2
  • K Mohammadpour 3
چکیده [English]

The recognition of climate and eco-physiology of agricultural plants can be regarded as one of the most imperative factor in the production of agricultural yield development, and promotion of agricultural activities in any region. This recognition may enhance the production level in one hand, and the reduction of damage resulting from incongruous climate factors in another. The current research has been carried out aiming at the determination of potentially suitable canola production zone in Kurdestan province. Climatic data from 34 existing climate stations, which had long term records were collected and analyzed. We considered climatic factors such as precipitation required for growth period, frostiness, minimum and maximum, mean annual temperatures. We also used total amount of sunshine hours, average relative humidity of phonologic stage of canola, and physical elements including the type of land uses. This was followed by the determination of different layers for each climatic demand through the application of geographical information system (GIS) function. After appropriate evaluation of canola growth requirements using weighted classification method, the layers were categorized. As a final step, all climatic and physical layers were combined in the GIS environment by overlaying of different indices and results indicated that about 6.8 percent of Kurdestan province is suitable for canola cultivation, including Divan Darreh, Dehgolan, and Marivan plains. The reason for such suitability is better climatic, topographic, and pedologic conditions in that area. About 39.4 percent of the whole area is unsuitable for canola cultivation due to inappropriate climatic conditions, and unsuitable physical environment. These areas include northeast and northern parts (Obatoo district), and parts of the central and north west of the province. The remaining areas were classified as average to appropriate occupying 29.3 and 24.5 percent of area, respectively.
�p ���� ��� انگین حداکثر دما، میانگین سالانه دما، مجموع ساعات آفتابی، میانگین رطوبت نسبی مرحله فنولوژیکی کلزا و از عوامل فیزیکی زمین تیپ و کاربری اراضی در نظر گرفته شد. با استفاده از توابع ویژه سامانه اطلاعات جغرافیایی، برای هریک از نیازهای اقلیمی لایه­ جداگانه­ای تهیه گردید. پس از ارزش­گذاری متناسب با نیاز رویشی کلزا به کمک مدل طبقه­بندی وزنی، لایه­های مذکور طبقه­بندی شدند و در نهایت، همه لایه های اقلیمی و فیزیکی زمین با روش همپوشانی شاخص­ها در محیط GIS تلفیق گردیدند. نتایج حاکی از عدم انطباق شرایط اقلیمی و محیطی استان جهت کشت کلزا می­باشد. نتیجه نهایی بیانگر آن است که تنهاتحدود 8/6 درصد از مساحت استان از جمله دشت های دیواندره، دهگلان و مریوان برای کشت کلزا بسیار مناسب می­باشند که بیشتر به علت شرایط اقلیمی و توپوگرافی و خاک مناسب آنهاست. حدود 4/39 درصد از مساحت استان شامل شمال­شرق و شمال (محدوده اباتو) و قسمت­هایی از نواحی مرکزی و شمال غرب استان به دلیل شرایط نامساعد اقلیمی و محیطی، نامناسب­ برای کشت شناخته شد. بقیه مناطق با 8/53 درصد از مساحت استان در درجه متوسط تا مناسب قرار گرفتند. t;&� i-�� ��� ;margin-bottom: 0cm;margin-left:21.25pt;margin-bottom:.0001pt;text-align:justify;text-justify: kashida;text-kashida:0%;text-indent:-21.25pt'>Nash JE, 1957. The form of the instantaneous unit hydrograph. Hydrol Sci Bull 3: 114-121.
 
Saxton  KE and  Lenz  AT,1967. Antecedent retention indexes predict soil moisture. J Hydrol Div ASCE 93: 223-241.
Sherman  LK, 1932. Stream flow from rainfall  by the unit graph method. Eng News-Rec 108: 501-505.
Shuttleworth WJ, 1993. Evaporation. Pp. 4.1-4.53. In: Maidment DR (ed). Handbook of Hydrology. McGraw-Hill, New York .
Singh VP, 1988. Hydrologic System Rainfall-Runoff Modeling.Vol.1. Prentic-Hall, Englewood Cliffs.
Singh VP and Woolhiser DA, 2002. Mathematical modeling of watershed  hydrology. J Hydrologic Eng 7: 270-292.
Sorooshian S and Gupta VK, 1995. Model Calibration. Pp. 23-68. In: Singh VP (ed) .Computer models of watershed hydrology. Water Resources  Publications, Littleton, Co.
Sugawara, M., 1974. Tank model and its application to Bird Creek,Wollombi Brook, BikinRiver, KitsuRiver, SanagaRiver and Nam Mune. Research note of the NationalResearchCenter for disaster prevention, No. ll:1-64.
Sugawara  M, 1995. Tank model. Pp. 177-189. In:  Singh VP (ed). Computer  models  of  watershed hydrology. Water  Resources  Publications, , Littleton, Co.
Todini  E, 1988. Rainfall-Runoff  modeling – past, present and future. J Hydrol 100: 341-352.
Yue S, and Hashino M, 2000. Unit hydrographs to model quick and slow runoff components streamflow. J Hydrol 227: 195-206.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Climate
  • Canola Geographical Information System (GIS)
  • Kurdestan Province
آینه بند ا، 1372. تعیین منحنی رشد و بررسی تاثیر تاریخ کشت بر عملکرد ارقام کلزا. پایان نامه کارشناسی ارشد زراعت، دانشگاه تربیت مدرس.
احمدی م وجاوید فر ف، 1377. تغذیه گیاه روغنی کلزا. شرکت سهامِی خاص توسعه کشت دانه­های روغنی.
ایرانی ج، خضری س، وحدانی ا و عظیمی وزیری س، 1388. جغرافیای استان کردستان. وزارت آموزش و پرورش، چاپ دهم شرکت چاپ و نشر کتاب­های درسی ایران، تهران.
کافی م، 1379. آب و هوا و عملکرد گیاهان زراعی (ترجمه). انتشارات جهاد دانشگاهی، مشهد.
دهشیری ع، 1378. زراعت کلزا، دفتر تولید برنامه­های ترویجی وانتشارات فنی معاونت ترویج.
عبیری ص، 1386. تهیه جداول نیازهای اقلیمی و خاکی برای ارزیابی تناسب اراضی کشت کلزا در شرایط ایران بر اساس روش فائو. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
عزِیزی م، سلطانی الف، خاوری خراسانی س، 1378. کلزا، فیزیولوژی، زراعت، به نژادی، تکنولوژی زیستی. انتشارات جهاد دانشگاهی، مشهد.
فرج زاده م.، تکلو بی غش ع، 1380. ناحیه بندی آگروکلیمایی استان همدان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی با تاکید بر گندم. مجله پژوهشهای جغرافیایی، جلد 33، شماره 41.  صفحه­های105-93.
کردوانی پ، 1382. جغرافیای خاک­ها. انتشارات دانشگاه تهران.
محمدی ح، کاظمی م و گودرزی ن، 1386. کاربرد GISدر امکان سنجی کشت زیتون در استان اصفهان. مجله زراعت و باغبانی، شماره 74.  صفحه­های 133-123.
ملک زاده ج، 1386. کلزا و محتوی تغذیه ای آن در خوراک دام، پایان نامه کارشناسی ارشد علوم دامی. دانشگاه آزاد اسلامی مرکز گل بهار، مشهد.
ناصری ح، 1375. مطالعات خاکشناسی و ارزیابی تناسب اراضی برای محصولات عمده زراعی دشت چاه شور ایرانشهر. پایان نامه کارشناسی ارشد خاکشناسی، دانشگاه تریبت مدرس.

Mahler PJ, 1991. Manual of Multipurpose Land Classification. Pub. No. 212. Soil  and Water Research Institute of Iran, Ministry of Agriculture. Tehran, Iran.

MendhamNJ, Shipway PA and Scott RK, 1981, The Effect of delayed sowing and weather on growth, development and yield of winter oilseed rape (Brassica napus). Journal of Agricultural Science. 96: 389-416.