Authors
1 MSc of Soil Biology and Biotechnology, Faculty of Agriculture, Univ. of Tabriz, Iran
2 2Prof.of Soil Biology and Biotechnology, Faculty of Agriculture, Univ. of Tabriz, Iran
3 Prof., Dept. of Plant Eco-physiology, Faculty of Agriculture, Univ. of Tabriz, Iran
4 PhD Student of Soil Biology and Biotechnology, Faculty of Agriculture, Univ. of Tabriz, Iran.
Abstract
Keywords
از دیرباز گیاهان دارویی از منابع مهم درمان بیماریها در تمام نقاط جهان بوده و در حال حاضر نیز این گیاهان از جایگاه مهمی در پزشکی برخوردار میباشند، به خصوص در دهههای گذشته کاربرد این گیاهان در طب سنتی و مدرن رو به افزایش بوده است (وانگ و همکاران 2020). گیاهان دارویی با دارا بودن یک یا چند ماده مؤثره[1] میتوانند از ایجاد برخی بیماری ها جلوگیری کرده و سبب درمان و یا تخفیف عوارض آن
شوند (صفورا و همکاران 2013). به موازات رشد علم و افزایش اطلاعات، مواد مؤثره بسیاری از گیاهان دارویی شناسایی و طبقه بندی شده است (وانگ و همکاران 2020). خاصیت دارویی این گیاهان ناشی از متابولیتهای ثانویه است. این متابولیتها عموماً زمانی که گیاهان دارویی در محیط طبیعی و تحت تنش، رقابت، همزیستی و غیره رشد میکنند تولید میشود (عیسی 2019).
گیاه دارویی آنیسون با نام علمی Pimpinella anisumدارای اهمیت طبی و دارویی است (سان و همکاران 2019) و به عنوان یک ادویه برای اولین بار توسط مصریان باستان و بعد توسط یونانیها، رومیها و اعراب کشت شد. یک گیاه شیرین، گرم کننده و محرک معده است که باعث بهبود دستگاه گوارش شده، برای کبد و دستگاه گردش خون مفید است و دارای خاصیت ضد سرفه و اثر استروژنیک[2] میباشد (سان و همکاران 2019). مهمترین ماده تشکیلدهنده اسانس، آنیتول[3] (80-90 درصد) میباشد و از مواد دیگر تشکیل دهنده اسانس میتوان متیلکاویکول[4] ( 5-10 درصد) و سایمین[5] را نام برد (صایبی و همکاران 2012). میوه آنیسون حاوی اسانس[6]، مواد پکتینی، روغن، قند، نشاسته، مواد معدنی و صمغ میباشد (اورآو و همکاران 2008). همچنین میوههای آن حاوی 5/1 تا 6 درصد اسانس، تا 11 درصد اسیدهای چرب از جمله پالمیتیک و اولئیک اسید، 4 درصد کربوهیدرات و 18درصد پروتئین میباشد (سان و همکاران 2019). ماده مؤثره این گیاه از نوع اسانس است که محصول فرآیندهای اصلی متابولیسم گیاهان، به ویژه در پاسخ به تنش وارد شده به گیاه میباشد (عیسی 2019).
از جمله عوامل مهمی که بر خصوصیات کمی و کیفی گیاهان دارویی مؤثر است، میتوان به تنش کمآبی اشاره نمود (آقایی و کوماتسو 2013). تنش و محدودیت آب به طور معمول بر مراحل مختلف رشد و نمو گیاهان اثر منفی دارد. در نتیجه بروز تنش کمآبی، گیاهان با ذخیره مواد تنظیم کننده اسمزی از قبیل اسیدهایآمینه، قندها، برخی از یونهای معدنی، هورمونها و پروتئینها سعی در مقابله با تنش دارند (سینگ و همکاران 2020).
قارچ اندوفیت Piriformospora indica از شــــاخه Basidiomycota، رده Agaricomycetes، استهSebacinales، خانواده Sebacinaceae ، جــنس Piriformospora و گونــه Piriformospora indica میباشد که برای اولین بار توسط وارما و همکاران (1998) در هندوستان شناسایی شد. اهمیت برقراری ارتباط همزیستی قارچ P. indica با گیاهان مختلف در تحریک رشد گیاه و در نتیجه افزایش عملکرد آن و نیز افزایش توان تحمل گیاه به تنشهای شوری، خشکی و عوامل بیماریزای ریشه و برگ میباشد که توسط محققین مختلف گزارش شده است (برتولازی و همکاران 2019). قارچ P. indica با افزایش قابل توجه تعداد ریشه، گیاه را در جذب آب و مواد غذایی توانمندتر نموده و سبب افزایش رشد رویشی و سطح فتوسنتزی میشود. در این حالت تولید متابولیتهای ثانویه گیاهان دارویی نیز افزایش مییابد (منسا و همکاران 2020). قارچP. indica سبب افزایش سطح جذب ریشه بواسطه طریق تکثیر ریشههای موئین، پهنای برگ، میزان کلروفیل، راندمان فتوسنتزی برگ، تعداد جوانههای گل، تعداد میوهها، میزان تجمع آب و مواد پرورده میوه، کیفیت بهتر میوه و در نهایت عملکرد گیاهان همزیست، از جمله گیاهان دارویی میشود (قاسم نژاد و همکاران، 2011). پژوهشها نشان داده که این قارچ علاوه بر تأثیر مستقیم در رشد گیاه از طریق تحریک سیستم دفاعی گیاه مقاومت آن را در مقابل بیماریها و همچنین کمآبی (خشکی) افزایش میدهد (دشموخ و همکاران 2006). اثرات مثبت ناشی از برقراری رابطه همزیستی قارچ اندوفیت P. indica بر بقا و افزایش رشد گیاهان میزبان در مناطق خشک و نیمهخشک جهان که با دو معضل عمده خشکی و شوری روبرو هستند، توجه پژوهشگران را به خود جلب نموده است. با توجه به پتانسیل P. indica و اهمیت گیاه آنیسون به ویژه از نظر دارویی، این پژوهش به منظور اثر قارچ P. indica بر برخی از اجزای عملکرد و میزان آنیتول در اسانس گیاه آنیسون در شرایط تنش کم آبی انجام گرفته است.
[2] Estrogenic
[3] Anethole
[4] Methylchavicol
[5] Cymene
[6] Essential oil