Phosphorus Critical Concentration in Paddy Soils of Guilan Province

Document Type : Research Paper

Authors

Abstract

Measurement of the critical level of phosphorus due to several economical and biological reasons is of great importance in paddy fields. The present research was done for determining the critical level of phosphorus in the paddy fields cultivated by rice cv. Hashemi using 6 extraction methods including Olsen, Morgan, Soltanpoor, Colwell, Bray and Mehlich 3. In this project, among 100 paddy fields evaluated for their soils, 27 fields were chosen based on the maximum range of variation in their pH, organic matters and extractable phosphorus. In the selected fields we did two fertilizer treatments of 0 and 120 kg of triple super phosphate per hectare, and then the critical level of phosphorus in the extraction having the best correlation with the rice yield was measured via the visual method of Cate- Nelson. By this approach the critical level of phosphorus for Colwell, Olsen, Soltanpoor and Morgan extraction methods were 35, 16, 3 and 4.5 mg/kg, respectively. With respect to the presence of a good relationship between Olsen extraction method and relative rice yield, also owing to the cost- effectiveness and time- saving feature of this technique we strongly recommend this approach as a suitable way to extract the absorbable phosphorus, and the use of the phosphate fertilizers is suggested  in the paddy fields of Guilan province.

Keywords

Full Text

مقدمه

     افزایش جمعیت و افزایش تقاضای سرانه برای محصولات کشاورزی به خصوص برنج و عدم امکان افزایش قابل توجه سطح زیر کشت برنج، استفاده از کودهای شیمیایی را جهت ترمیم توان ذاتی خاک برای تأمین عناصر غذایی مورد نیاز گیاه ضروری می‏سازد. فسفر یکی از عناصر غذایی ضروری گیاه بوده و در خاک‏هایی که فسفر قابل استفاده آنها پایین است، خاصیت انباری و مقاومت در مقابل سرما کاهش می‏یابد (گیلفورد و همکاران 1970). مقدار برداشت فسفر از خاک توسط گیاه کم بوده و  برنج با عملکرد 8 تن دانه و کاه در هکتار، 22 کیلوگرم فسفر در هکتار از خاک برداشت می‏کند (لاگرید و همکاران 1999). به دلیل حلالیت بسیار کم ترکیبات حاوی فسفر در خاک و تمایل واکنش‏های تعادلی آن به سمت فاز جامد، میزان فسفر در محلول خاک بسیار اندک است و به موازات جذب فسفر توسط ریشه گیاه، باید توسط منابع قابل دسترس در فاز محلول جایگزین گردد (هالفورد 1980). بسیاری از خاک‏های زراعی در ایران بر اثر مصرف کودهای فسفری طی سالهای گذشته دارای مقادیر بالایی از فسفر قابل جذب می‏باشند (کریمیان 1377). برای مثال نتایج بررسی‏ها در منطقه همدان نشان می‏دهد که فسفر قابل جذب (عصاره‏گیری شده با روش اولسن) در 70 درصد از خاک‏های زراعی بیش از 20 میلی‏گرم در کیلوگرم خاک می‏باشد (جلالی و کلاه­چی 1377). جذب فسفر در خاک در مراحل اولیه سریع بوده و سپس جذب کند شده و فسفر در این مرحله به صورت فسفات‏های معدنی (با قابلیت جذب کم برای گیاه) رسوب می‏نماید. با گذشت زمان فسفر مصرفی یا به داخل کانی پخشیده می‏شود و یا بر روی مکانهای جذبی باقی مانده ولی با قدرت زیاد پیوند شده و یا به صورت ترکیبات با حلالیت کم رسوب می‏کند در نتیجه فسفر قابل استخراج با عصاره­گیر کاهش می یابد (جاوید و روول 2002، سوی و تامپسون 2000). درجه جذب فسفر علاوه بر فاکتورهای محیطی، ویژگی­های خاک به میزان کود مصرفی بستگی دارد. فسفر در خاک‏های قلیایی بوسیله کلسیم و منیزیم و در خاکهای اسیدی بوسیله آهن و آلومینیم تثبیت و غیرقابل جذب می‏گردد (کاور و باربر 1988).  استخراج و اندازه گیری دقیق مقادیری که گیاه جذب می‏کند امکانپذیر نیست اما می‏توان به روشهای مختلف اجزایی از فسفر خاک را استخراج نمود که با فسفر جذب شده به وسیله گیاه همبستگی مناسبی داشته باشد. مناسبترین روش آزمایشگاهی برای یافتن فسفر قابل جذب روشی است که بتواند مقداری از فسفر، متناسب با مقداری که گیاه قادر است استخراج کند را از خاک خارج نماید و نیز نتیجه آن برای تمام خاک‏های مشابه یکسان باشد (پراساد و پاور 1997). محلولهای عصاره‏گیری چندی، برای عصاره‏گیری عناصر از خاک‏ها مورد استفاده قرار گرفته‏اند که برخی از آنها به علت عدم همبستگی مقادیر عصاره‏گیری شده با عملکرد گیاه امروزه قابل استفاده نمی‏باشند (دانک و اولسن 1990).  یک عصاره‏گیر مناسب عصاره‏گیری است که بتواند فعالیت ریشه را شبیه­سازی کند. علاوه بر خود عصاره‏گیر، چگونگی عصاره‏گیری نیز حائز اهمیت می‏باشد. نسبت خاک به محلول، زمان عصاره‏گیری، سرعت تکان دادن برخی از فاکتورهای مؤثر در این مرحله می‏باشند (مانتر 1988). روش اولسن رایج­ترین روش عصاره‏گیری فسفر در جهان  می‏باشد. این روش در دامنه   گسترده­ای از خاک‏ها جهت پیش­بینی قابلیت استفاده فسفر برای گیاه مناسب بوده است. روش اولسن در مقایسه با سایر روش‏ها به ظرفیت بافری خاک حساسیت بیشتری دارد (منون و همکاران 1990). روش بری و کورتز عمدتاً در خاک‏های معمولی غیر‏‏آهکی و غیر‏قلیایی جهت عصاره‏گیری شکل‏های مختلف فسفر قابل استخراج مثل فسفاتهای کلسیم، فسفاتهای آلومینیم و آهن در محیط اسیدی استفاده می‏گردد (بری و کورتز 1945). روش مهلیخ 3 یک عصاره گیر چند منظوره است و در بخشهای وسیعی از خاک اعم از اسیدی و بازی  به کار می‏رود. در این روش فسفر به وسیله واکنش با اسید استیک و ترکیبات فلوئور استخراج می‏شود. اسیدیته عصاره‏گیر در این روش به مقدار کمتری توسط کربناتهای خاک خنثی می‏شود (پیرزینسکی 2000). روش سلطانپور نیز یک عصاره­گیر چند منظوره است. این روش همبستگی خوبی با شاخص‏های گیاهی در مقادیر کم و زیاد کربنات کلسیم دارد (نیسی و گراوا 1988). روش کول ول مشابه روش اولسن است ولی مدت تماس محلول بی کربنات سدیم از نیم ساعت به 16 ساعت افزایش می‏یابد که این امر سبب افزایش توانایی عصاره‏گیر در استخراج فسفر قابل استفاده خاک می‏گردد. روش مورگان برای خاک‏هایی که دارای مقدار قابل توجهی فسفات کلسیم هستند مناسب است اما در خاک‏هایی که فسفات کلسیم نسبتاً کم است و فسفات آهن و آلومینیم منبع فسفر قابل استفاده به حساب می‏آیند روش اولسن ارجح‏ترمی‏باشد (پیرزینسکی 2000). مقدار فسفر کل خاک، ضرورتاً بیانگر قابلیت استفاده فسفر برای گیاه نیست. لذا یافتن عصاره‏گیرهای مناسب برای تخمین فسفر قابل استفاده گیاه در خاک در جهت استفاده بهینه از کود حائز اهمیت می‏باشد. به منظور ارائه توصیه کودی مناسب برای هر عنصر غذایی از جمله فسفر، انجام برنامه آزمون خاک امری ضروری است. آزمون خاک عبارت است از آزمایشهای شیمیایی به منظور ارزیابی قابلیت استفاده عناصر ضروری گیاه در خاک و تعیین مقدار کود لازم برای دستیابی به عملکرد بهینه. در برنامه آزمون خاک برای یک عنصر غذایی، انتخاب عصاره‏گیر مناسب از اولویت ویژه ای برخوردار است. به طور کلی     برنامه­های آزمون خاک برای هر عنصر شامل چهار مرحله می‏باشد (جونز 1988): 1- تعیین تعدادی عصاره‏گیر 2- تعیین رابطه میزان عنصر استخراج شده با میزان جذب شده توسط گیاه (همبستگی) و انتخاب مناسب ترین عصاره‏گیر 3- کالیبراسیون میزان عنصر استخراج شده توسط عصاره‏گیر انتخاب شده با برخی خصوصیات گیاهان که عموماً عملکرد و یا محصول قابل عرضه به بازار می‏باشد 4- تفسیر نتایج و فرموله کردن توصیه های کودی بر اساس میزان عنصر عصاره‏گیری شده و عملکرد مورد نیاز. غلظت بحرانی یک عنصر در خاک مقداری از آن عنصر در خاک است که دقیق­ترین تفکیک را بین خاکهایی که پاسخ مثبت نسبت به مصرف کود حاوی آن عنصر نشان داده و به طور معنی­داری عملکرد گیاه در آنها افزایش می‏یابد و خاک‏هایی که این پاسخ را نشان نمی‏دهند، امکانپذیر می‏سازد (بلاک 1993). برای تعیین غلظت بحرانی یک عنصر در خاک باید خاک‏هایی با مقادیر متفاوت فسفر در خاک‏های مورد مطالعه وجود داشته باشد و بین غلظت فسفر عصاره‏گیری شده در خاک و عملکرد نسبی نیز رابطه وجود داشته باشد (ماسکاگنی و کوکس 1985).  غلظت بحرانی یک عنصر در خاک را می‏توان از روش تصویری کیت- نلسون (1971) بدست آورد. استفاده از این روش خاک‏ها را به دو گروه دسته‏بندی می‏کند: 1- خاک‏هایی که احتمال پاسخ گیاه به کود در آنها زیاد است 2- خاک‏هایی که احتمال پاسخ گیاه به افزودن کود کم است. غلظت بحرانی فسفر می‏تواند بسته به شرایط آزمایشگاهی، سن فیزیولوژیکی، بافت گیاهی، نوع گیاه و ویژگیهای خاک و مدیریت کاشت و داشت گیاه متفاوت باشد (سیمیارد و تران 1993). در تحقیق انجام شده توسط ساراوات و همکاران (2000) غلظت بحرانی فسفر به روش کیت- نلسون برای عصاره‏گیر بری و در گیاه برنج از 5/12 تا 15 میلی گرم در کیلوگرم فسفر در خاک متغیر اعلام شد. سیمیارد و همکاران (1993) نیز غلظت بحرانی فسفر را برای عصاره‏گیرهای آب، اولسن، بری و مهلیخ 3 به ترتیب 5/2، 18، 67 و 57        میلی­گرم در کیلوگرم برای گیاه ذرت تعیین نمودند. این تحقیق با هدف تعیین غلظت بحرانی فسفر در برخی اراضی شالیزاری استان گیلان به اجرا در آمده است.     

    

مواد و روش­ها

     قبل از شروع فصل زراعی با در نظر گرفتن توزیع مناسب در سطح استان، نمونه‏برداری مرکب از عمق 30-0 سانتی‏متری تعداد 100 مزرعه در نقاط مختلف استان گیلان انجام گرفت. سپس برخی ویژگی‏های فیزیکی و شیمیایی خاک از جمله  pHدر خمیر اشباع خاک (مکلین 1982)، درصد کربن آلی به­روش والکی- بلاک (نلسون و سامرز 1990)، میزان نیتروژن به­روش کجلدال (چاپمن و پرات 1982)، فسفر به­روش اولسن (اولسن و همکاران 1954) و پتاسیم             قابل استخراج با استات آمونیم مولار خنثی (چاپمن و پرات 1982) و درصد رس، سیلت و شن به روش هیدرومتری (گی و بادر 1986) تعیین گردید. با توجه به نتایج تجزیه خاک، 27 مزرعه جهت آزمایش به­صورتی انتخاب شدند که تا حد امکان ویژگی‏های خاک‏ها، خصوصاً مقدار فسفر قابل استخراج آنها با یکدیگر متفاوت و دامنه بیشتری داشته باشند. عصاره‏گیری از نمونه‏های خاک برای استخراج فسفر قابل جذب گیاه با روشهای زیر صورت گرفت: الف- روش اولسن شامل عصاره‏گیری با بی­کربنات سدیم 5/0 مولار در 5/8=pH برروی 5/2 گرم خاک با نسبت 1:20 و نیم ساعت تکان دادن (اولسن و همکاران 1954)، ب- روش مورگان شامل عصاره‏گیری با اسید استیک 52/0 مولار و استات سدیم 72/0 مولار در 8/4=pH بر روی 10 گرم خاک با نسبت 1:5 و نیم ساعت تکان دادن (مورگان 1937)، ج- روش سلطانپور شامل عصاره‏گیری با بی­کربنات آمونیم 1 مولار و دی اتیلن تری آمین پنتا استیک اسید 005/0 مولار در 6/7=pH بر روی 10 گرم خاک با نسبت 1:2 (سلطانپور و شوآب 1977)، د- روش کول‏ول شامل عصاره‏گیری با بی‏کربنات آمونیم 5/0 مولار در 5/8=pH بر روی 5/2 گرم خاک با نسبت 1:20 با 16 ساعت تکان دادن (کول ول 1963)، ح- روش بری و کورتز شامل   عصاره‏گیری با اسید کلریدریک 025/0 مولار و فلورید آمونیم 03/0 مولار در 5/3=pH بر روی 2 گرم خاک با نسبت 1:7 و یک دقیقه تکان دادن (بری و کورتز 1945)، و- روش مهلیخ 3 شامل عصاره گیری با اسید استیک 2/0 نرمال + نیترات آمونیم 25/0 مولار + فلورید آمونیم015/0  نرمال + اسید نیتریک 13/0 نرمال +  ای دی تی آ 001/0 مولار بر روی 5/2 گرم خاک با نسبت 1:10 با 5 دقیقه تکان دادن (مهلیخ 1984). پس از انتخاب مزارع قطعات آزمایشی به ابعاد 5×4 متر مربع کرت‏بندی شده و با اعمال دو تیمار کودی از منبع سوپر فسفات تریپل به مقدار صفر و 120 کیلوگرم   گیاه برنج رقم هاشمی ‏در 27 مزرعه در مناطق مختلف استان گیلان اقدام به کشت گردید. در پایان آزمایش و پس از برداشت بوته‏ها عملکرد نسبی گیاه تعیین گردید. به منظور بررسی ارتباط بین فسفر استخراج شده با روشهای مختلف عصاره‏گیری با عملکرد نسبی، ضرایب همبستگی و معنی‏دار بودن آنها با استفاده از نرم افزار SPSS تعیین شد سپس غلظت بحرانی فسفر با استفاده از عصاره‏گیرهایی که بالاترین همبستگی را با عملکرد نسبی نشان دادند با استفاده از روش تصویری کیت- نلسون برای 90 درصد عملکرد نسبی تعیین گردید.

 

نتایج و بحث

     نتایج تجزیه­های فیزیکی و شیمیایی انجام شده روی  نمونه های خاک مورد مطالعه در این تحقیق در جدول 1 و اسامی‏عصاره‏گیرها همراه با دامنه تغییرات مقادیر فسفر عصاره‏گیری شده از نمونه های خاک در جدول 2 نشان داده شده است. نتایج نشان می‏دهد که بیشترین مقدار فسفر توسط روش مهلیخ 3 استخراج شد که این امر را می‏توان به ماهیت اسیدی آن ربط داد که این عصاره‏گیر را قادر به استخراج مقداری از فسفر غیرمتحرک و حتی ساختاری کانی‏ها می‏سازد.  عصاره‏گیر کول ول نیز به علت مدت زمان زیادی که با خاک در تماس می‏باشد، مقدار فسفر زیادی را استخراج می‏کند. کمترین فسفر عصاره گیری شده مربوط به روش سلطانپور بود که عموماً فسفر محلول را از خاک استخراج می‏کند. براساس داده های موجود در جدول 2 فسفر عصاره‏گیری شده توسط روشهای مذکور به این ترتیب کاهش می‏یابد:  سلطانپور < مورگان < بری < اولسن < کول ول < مهلیخ3. علت متفاوت بودن مقدار فسفر عصاره‏گیری شده توسط روش‏های مختلف عصاره‏گیری، مکانیزمهای متفاوت عصار‏ه گیرها در استخراج اشکال مختلف فسفر می‏باشد (سینگ و همکاران  1996). تفاوت در مدت زمان عصاره‏گیری و نسبت خاک به محلول عصاره‏گیر نیز در مقدار فسفر عصاره گیری شده تأثیر دارد (سلطان پور و شوآب 1977).  با توجه به نتایج بدست آمده مقدار فسفر              عصاره‏گیری شده توسط روش اولسن نصف مقدار فسفر عصاره‏گیری شده با روش کول ول می‏باشد به عبارتی بر اثر افزایش زمان عصاره‏گیری با بی کربنات سدیم از نیم ساعت به 16 ساعت، توانایی عصاره‏گیر دو برابر شده و تقریباً تمام فسفر قابل استخراج را از خاک خارج می‏سازد و می‏تواند معیار دقیقی از فاکتور کمیت باشد (دالال و هالسورت 1976). روش مورگان برای خاک‏هایی که دارای مقدار قابل توجهی فسفات کلسیم هستند مناسب است و به علت دارا بودن ظرفیت بافری زیاد مناسب تر از روش­های اولسن و بری در تخمین مقدار فسفر قابل استفاده در خاک‏های آهکی می‏باشد (سن گوپتا و کورنفیلد 1962). روش سلطانپور نیز مقدار کمی‏از فسفر را استخراج می‏نماید که علت اصلی آن ممکن است مربوط به کوتاهی زمان  عصاره‏گیری باشد. ضرایب همبستگی (r) مربوط به فسفر عصاره‏گیری شده توسط روشهای مختلف عصاره‏گیری و عملکرد نسبی گیاه در جدول 3 آمده است. همانطور که ملاحظه می‏شود، ضرایب همبستگی میان عملکرد نسبی با مقدار فسفر عصاره‏گیری شده توسط اکثر عصاره‏گیرها بالا نبود که احتمالاً دلیل آن وجود شرایط محدود­کننده ای در خاک‏ها غیر از عامل فسفر و همچنین تفاوت خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک‏ها و پراکندگی مقادیر اجزای مختلف فسفر می‏باشد. نتایج نشان می‏دهد که عملکرد نسبی با فسفر استخراج شده به­وسیله روشهای کول ول،  اولسن، سلطان پور و مورگان همبستگی معنی­داری دارد. بعبارتی عصاره‏گیرهایی که با فسفر غیرتبادلی در ارتباط هستند و بخشی از آن را استخراج می‏کنند (بری و مهلیخ3)  همبستگی ضعیف‏تری را با عملکرد نسبی نشان می‏دهند. بنابراین عصاره‏گیرهای مذکور نمایه مناسبی از فسفر قابل دسترس واقعی نبوده و  قابل توصیه نمی‏باشد. در حالی که روشهای کول ول، اولسن، سلطان‏پور و مورگان که تمام یا بخشی از فسفر          قابل­دسترس را عصاره‏گیری می‏کنند دارای همبستگی بالاتری می‏باشند. سمیعی و همکاران (1987) و لاکسمینارایانا (2003) میان فسفر استخراج شده با روش اولسن و عملکرد نسبی گیاه برنج همبستگی  معنی‏داری را گزارش نمودند. علاوه بر این عصاره‏گیری فسفر به روش اولسن همبستگی خوبی را با پاسخ­های گیاهی در شرایط هوازی و بی‏هوازی نشان می‏دهد (مفتون و همکاران 2003).

 

تعیین غلظت بحرانی فسفر با روش­های مختلف عصاره گیری در خاک‏های مورد مطالعه

     شکل­های 1 تا 4 سطوح بحرانی فسفر را برای 90 درصد عملکرد نسبی گیاه برنج با روش ترسیمی‏کیت – نلسون (نلسون و سامرز 1990، کیت و نلسون 1971) و برای عصاره‏گیرهایی که بالاترین همبستگی را با عملکرد نسبی داشته­اند، نشان می‏دهد. اگر عملکرد نسبی در برابر مقدار فسفر استخراج شده توسط عصاره‏گیرهای مختلف رسم گردد، مشاهده می‏شود که در بیشتر خاک‏هایی که فسفر عصاره‏گیری شده کمتر است، عملکرد نسبی پایین می‏باشد و در بیشتر خاک‏هایی که فسفر عصاره‏گیری شده زیاد است، عملکرد نسبی بالا می‏باشد. نتایج نشان می‏دهد که سطح بحرانی فسفر با روش اولسن، کول ول، مورگان و سلطانپور به ترتیب 16، 35، 5/4 و 3 میلی گرم در کیلوگرم می‏باشد. مقایسه این اعداد با نتایج بدست آمده از جدول 2 نشان می‏دهد که عصاره‏گیرهایی که فسفر بیشتری از خاک استخراج نموده­اند سطح بحرانی بالاتری را دارا بوده و عصاره‏گیرهایی که فسفر سهل الوصول گیاه را استخراج می‏نمایند، میزان فسفر استخراجی آنها کم و سطح بحرانی آنها پایین­تر از عصاره‏گیرهای دیگر می‏باشد. بنابراین عصاره‏گیرهای سلطانپور و مورگان مقدار فسفر کمتری را استخراج کرده و سطح بحرانی آنها کمتر از عصاره‏گیرهای دیگر است و عصاره‏گیرهای  کول ول و اولسن مقدار فسفر بیشتری را عصاره گیری کرده و دارای غلظت بحرانی بالاتری می‏باشند. بررسی­های انجام گرفته توسط پیرزینسکی (2000) نشان می‏دهد که مقادیر بحرانی فسفر توسط روش اولسن کمتر از روشهای بری و کورتز و مهلیخ 3 می‏باشد زیرا این روش فسفر کمتری را نسبت به عصاره‏گیرهای اسیدی آزاد می‏کند. گوئرا و همکاران (1989) غلظت بحرانی فسفر را توسط    عصاره‏گیرهای اولسن و بری 2 برای گیاه برنج 90/6 و 92/11 میلی­گرم بر کیلوگرم و رحمان و همکاران (1995) غلظت بحرانی فسفر برای گیاه برنج را برای عصاره‏گیر اولسن 14 میلی‏گرم در کیلو‏گرم گزارش نمودند.

 

 

جدول 1-  ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاکهای مورد مطالعه

شماره

کربن آلی

EC

(dS/m)

pH

نیتروژن

فسفرقابل جذب(mg/kg)

پتاسیم قابل جذب(mg/kg)

رس

%

شن

%

کلاس بافت خاک

1

03/3

07/1

73/6

331/0

8/18

137

34

17

SiCL

2

15/1

62/1

41/7

169/0

8/27

161

34

15

SiCL

3

52/1

62/1

23/6

180/0

8/19

92

28

21

CL

4

44/1

04/1

82/6

153/0

16

58

30

25

CL

5

26/2

04/1

18/7

256/0

9/10

137

44

17

C

6

55/4

70/1

98/6

477/0

1/11

137

50

13

C

7

52/1

04/1

43/7

182/0

5/6

104

28

31

CL

8

26/2

92/1

27/7

245/0

3/25

259

36

23

CL

9

70/2

78/1

74/6

280/0

8/13

128

78

17

SiCL

10

48/2

85/1

7

266/0

8/15

205

42

17

SiCL

11

92/3

15/2

86/6

411/0

6/28

264

46

21

C

12

37/2

52/2

97/6

288/0

3/22

210

28

23

CL

13

51/4

74/2

13/7

455/0

2/25

280

34

19

SiCL

14

04/2

70/1

15/7

260/0

2/36

210

36

17

SiCL

15

92/3

07/2

38/6

420/0

1/45

176

36

23

CL

16

48/1

48/1

76/6

178/0

6/22

119

24

35

L

17

41/1

85/0

20/7

167/0

8/23

295

38

21

CL

18

15/2

71/0

31/7

245/0

5/22

133

12

27

SiCL

19

48/2

81/0

24/6

256/0

1/15

156

38

15

SiCL

20

2

96/0

67/6

225/0

7/16

119

32

25

CL

21

28/5

26/1

68/6

457/0

8/17

142

38

23

CL

22

92/1

89/0

67/6

199/0

8/15

161

48

11

SiCL

23

67/1

81/0

32/7

162/0

2/14

119

30

20

CL

24

85/3

33/1

74/6

377/0

5/48

256

48

20

C

25

01/2

58/1

04/7

170/0

4/11

163

48

10

SiCL

26

53/1

58/1

24/7

117/0

12

272

48

10

SiCL

27

14/2

58/1

42/7

152/0

5/13

286

48

10

SiCL

 

 

 

 

 

 

 

جدول 2-  میانگین  فسفر عصاره گیری شده با روشهای مختلف

 

عصاره گیر

 

حداقل

فسفر قابل استخراج (mg/kg)

حداکثر

 

میانگین

اولسن

5/6

5/48

63/21

مورگان

3/1

15

8/4

سلطانپور

1

8/6

94/2

کول ول

3/14

9/87

32/37

بری

2/0

4/18

18/5

مهلیخ3

5

260

65/67

 

 

جدول3- رابطه فسفر استخراج شده با عصاره گیرهای مختلف و عملکرد نسبی دانه برنج

 

روش عصاره گیری

معادله

r

اولسن

656/69 + x937/0 =  Y

**54/0

مورگان

405/80 + x9835/1=  Y

*41/0

سلطانپور

733/74 + x1598/5=  Y

**51/0

کول ول

193/70 + x5287/0=  Y

**56/0

بری

00/84 + x1427/1=  Y

ns32/0

مهلیخ3

 195/86 + x0552/0=  Y

ns22/0

*معنی دار در سطح احتمال5درصد  **معنی دار در سطح احتمال1درصد  nsغیرمعنی دار

 

 

CL=16mg/kg
 

    

شکل1- غلظت بحرانی فسفر عصاره گیری شده با روش اولسن

 

 

 

 

 

 
   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


شکل2- غلظت بحرانی فسفر عصاره گیری شده با روش کول ول

 

CL=3mg/kg
 

 

شکل3- غلظت بحرانی فسفر عصاره گیری شده با روش سلطانپور

 

 
   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


شکل4- غلظت بحرانی فسفر عصاره گیری شده با ر

 

شکل4- غلظت بحرانی فسفر عصاره گیری شده با روشمورگان


نتیجه­گیری کلی

بنابراین اگر با توجه به سرعت عصاره‏گیری، اقتصادی بودن و ارتباط قابل قبول با عملکرد نسبی گیاه برنج روش اولسن را به­عنوان روش عصاره‏گیری مناسب انتخاب شود، سطح بحرانی فسفر با این روش 16 میلی‏گرم در کیلو‏گرم خاک خواهد بود. بنابراین خاک‏هایی که دارای مقادیر فسفر بیشتر از سطح بحرانی هستند نیازی به مصرف کود فسفاتی ندارند و در خاک‏های با فسفر پایین‏تر بایستی بر اساس آزمون خاک کود  فسفره را استفاده نمود. البته به نظر میرسد که نمونه‏های خاک انتخابی دارای فسفر زیاد هستند (تعداد کمی ‏از خاک‏ها دارای فسفر کمتر از 16 می‏باشند). این امر می‏تواند باعث پایین بودن ضرایب همبستگی و یا بالا بودن غلظت بحرانی محاسبه شده،.بشود.

References

منابع مورد استفاده
کریمیان ن ع، 1377. پیامدهای زیاده روی در مصرف کودهای شیمیایی فسفری. مجله خاک و آب. جلد 12. شماره 4. صفحات 25-14.
جلالی م و کلاه چی ز، 1380. بررسی وضعیت فسفر قابل جذب و تاثیر کود فسفری بر قابلیت جذب فسفر در خاکهای همدان. صفحه 38 -32. هفتمین کنگره علوم خاک ایران. شهریور ماه، شهرکرد.                       
Ahmad N and Jones RL, 1988. Forms of occurrence of inorganic phosphorus and its chemical
         availability in the limeston soil of Barvados. Soil Science 31: 184-188.   
BlackCA, 1993. Soil Fertility Evaluation and Control. Lewis. Pub. Kansas State UniversityUSA.
Bray RH and Kurtz LT, 1945. Determination of total, organic and available forms of phosphorus in soils. Soil  Science 59: 39-45.
Cate RB and Nelson LA, 1971. A simple statistical procedure for partitioning soil test correlation data in to two classes. Soil Science 35: 658-660. 
Chapman H D and PrattPE, 1982. Methods of Analysis for Soil Plants and Waters, University of California publ. No. 4034. Berkely, California.
Colwell JD, 1963. The estimation of the phosphorous fertilizer requirements of wheat in southern new south wales by analysis. Australia. Journal of Agricultur and Animal Husbandry 3: 190-198.
Dahnke WC and Olsen RA, 1990. Soil test correlation, calibration, and recommendation. Soil Science 24: 45-68.
Dalal RC and Hallsworth EG, 1976. Evaluation of the parameters of soil phosphorus availability factors in predicting yield response and phosphorus uptake. Soil Science Society of America Jornal 40: 541-546.
Gee GW and Bauder JW, 1986. Particle size analisis., Pp. 383-411. In: Klute, A. (ed.) Methods of Soil Analysis. Part l. Soil Science Society of America. Madison, WI.
Guerra AL, Mndoza RC and Beltran R, 1989. Phosphorous and the establishment of critical levels for rice in a ferralitic soil of CamaguryProvince. Ciencia Teknica en la Agricultura 12: 67-73.
GuilfordDE, ChandlerWV and Bryan OC, 1970. Effect of phosphorus applications to Lakeland sands on pineapple arrange yields, available soil phosphorous, and leaf phosphorous. Soil Science of America 2: 26-29.                        
Halford ICR, 1980. Greenhouse evaluation of four phosphorous Soil tests in relation to phosphate buffering and labile phosphate in soils. Soil Science Society of America Journal 44: 555-559.
Javid S and Rowell DL, 2002. A laboratory study of the effect of time and temperature on the decline in Olsen P following phosphate addition to calcareous soils. Soil Use Mang 18: 127-134.
Kover JL and Barber SA, 1988. Phosphorous supply characteristics of 33 soils as influenced by seven rates of phosphorous adition. Soil Science Society of America Journal. 52: 160-165.
Laegreid M, Bockman OC and Kaarstad O, 1999. Agriculture, Fertilizer, and the Environement. Norsk hydro ASA. CABI Publishing, Porsgrunn, Norway.
Laxminarayana K, 2003. Determination of available phosphorus by iron oxid impregnated filter paper soil test for Rice. Indian Journal of Agricultural Sciences 73: 684-687.
Maftoun M, Hakimzadeh Ardekani MA, Karimian N and Ronaghi MA, 2003. Evaluation of phosphorous availability for paddy rice using eight chemicalsoil tests under oxidized and reduced conditions. Communications in Soil Science Plant Analysiysis 34: 2115-2129.
Mascagni HJ and Cox FR, 1985. Calibration of a managanese availability index for soybean soil test data. Soil Science Society of Ameraca Journal 49: 382-386.
Mclean EO, 1982. Soil pH and lime requirement. Pp. 1151-1165. In: miller RH and Keeney DR (eds). Methods of Soil Analysis. Part2. Chemical and microbial properties. Soil Science Society of America, Madison, WI.                             
Mehlich A, 1984. Mehlich 3 soil test extractent: A modification of Mehlich 2 extractent. Communications Soil Science and Plant Analysis 15: 1409-1416.
Menon RG, Chien SH and Hammound LL, 1990. Development and evaluation of the Pi soil test for plant- available phosphorous. Communications in Soil Science and Plant Analysis 21: 1131-1150.
Morgan MF, 1937. The Universal Soils Test System-Uni. Connecticut Agricaltural Exepriment Sattion. Wiley, New york. 
Munter RC, 1988. Laboratory factors affecting the extractability of nutrients. Pp. 115-134. In Dahnke WC (ed). Recommended Chemical Soil Test Procedures for the NorthCenter Region. Soil Science Society of America, Madison,WI.
Nelson LA and Sommers LE, 1990. Total carbon, organic carbon, and organic matter., Pp. 539-579. In:  Martell AE and Smith RN (eds). Methods of Soil Analysis. Part 2. Soil Science Society of America, Madison, WI.
Olsen SR, Cole CV, Watanabe FS and Dean CA. 1954. Estimation of available phosphorous in soils by extraction with sodium bicarbonate. Soil Science Society of America 21: 144- 149.
Pierzynski GM, 2000. Methods of phosphorus analysis for soils. Sediments, residuals, and water. Kansas state university.Southern cooperative series buletine No. 396: 1073-1081.
Prasad R and Power SF, 1997. Soil Fertility Management for Sustainable Agriculture. CRP. Press. Pp. 293-312. Wiley, New York.  
Rahman GK, Jahiruddin M And Haque MQ, 1995. Effect of soil properties on the extraction of phosphorous and its critical limit for rice. Journal of the Indian Society of Soil Science 43 ; 67-71.
Samiei A and Bhajan S, 1987. Evaluation of air-dry and submerged soil samples for measuring critical available phosphorous levels in alkalin wetland rice soils. Soil Science 35: 58-62.
Sen Gupta TM and cornfield AH, 1962. Phosphorous in calcareous soils. III. Available phosphorous in calcareous soils as measured by five chemical methods and phosphate uptake rye grass in a pot test. Journal of Science Food Agrie 14: 567-567.
 Sarawat KL, Jones MP, Diatta S. 1997. Extractable phosphorous and rice yield an Ultisol of the humid forest zone in west Africa. Communications in Soil Science and Plant Analysis 27: 281-294.
Simard RR and Tran TS, 1993. Evaluation plant- available phosphorous with- the electro- ultrafiltration technique. Soil Science Society of America Journal 57: 404-409.
Singh B, Arora BR and Sharma KN, 1996. Evaluation of Pi soil test for extraction of available phosphprus in soils for maiz. Indian Society Soil Science Journal 44: 165-167.
Soltanoour PN and Schwab AP, 1977. A new soil test for simultaneous extraction of macro and micro nutrients in alkalin soils. Comunication in Soil Science Plant Analysis 8: 195-207.
Sui Y and Thompson ML, 2000. Phosphorus sorption, desorption, and buffering capacity in Molisol. Soil Science Society of America Journal 64: 164-169.  
    
 

Files

Share

How to cite

Statistics