تأثیر دو واحد فیزیوگرافی بر منشاء و توزیع شکل¬های قابل استخراج اکسید آهن در برخی خاک¬های جنوب شهرستان اهر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا، گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

2 استاد گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

3 دانشیار گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

4 استادیار گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

چکیده

         آهن یکی از مهمترین عناصر مؤثر در فرآیندهای تشکیل خاک است. مقدار و توزیع شکل­های قابل­استخراج آهن در خاکرخ­ بیانگر مرحله و درجه تکامل خاک می­باشد. با توجه به اهمیتی که واحد فیزیوگرافی در فرآیندهای خاکساختی دارد، می­توان از طریق مقدار و توزیع شکل­های آهن به بررسی تأثیر انواع واحدهای فیزیوگرافی در تشکیل و تکامل خاک پرداخت. این تحقیق تأثیر دو واحد فیزیوگرافی دشت دامنه­ای به عنوان پایین­دست (شیب 2 تا 5 درصد) و تپه به عنوان بالادست (شیب 8 تا 15 درصد) را در جنوب شهرستان اهر واقع در استان آذربایجان­شرقی مورد بررسی قرار داده است. به این منظور شکل­های مختلف آهن در سه خاکرخ از هر واحد (مجموعاً شش خاکرخ) با عصاره­گیرهای پیروفسفات سدیم، اگزالات آمونیوم و دی­تیونات سدیم اندازه­گیری شدند. میانگین مقدار اکسید آهن متبلور در واحد فیزیوگرافی پایین­دست 876/2 و در واحد فیزیوگرافی بالادست 76/4 گرم بر کیلوگرم به دست آمد که از نظر آماری، مقایسه میانگین معنی­دار می­باشد. نتایج به دست آمده مؤید افزایش اکسیدهای آهن متبلور و کاهش اکسیدهای آهن غیرمتبلور و پیوند یافته به مواد آلی در واحد بالادست در مقایسه با واحد پایین­دست است. همچنین در این تحقیق برخی از خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک با روش­های استاندارد اندازه­گیری گردید و همبستگی بین شکل­های مختلف آهن با آنها بررسی شد. با توجه به ارتباط سن خاک با شکل­های مختلف آهن، می­توان نتیجه گرفت که خاک­های واقع در واحد بالادست در مقایسه با پایین­دست از درجه تکامل بیشتری برخوردارند و این نتایج با نوع واحد از لحاظ ژئومرفولوژیک، درصد رس، عمق سالوم و مقدار نسبی رس کائولینیت مطابقت دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Two Physiographic Units Impact on Origin and Distribution of Extractable Iron Oxide Forms in Some Soils of Southern Ahar

نویسندگان [English]

  • MJ Vahidi 1
  • AA Jafarzadeh 2
  • Sh Oustan 3
  • F Shahbazi 4
چکیده [English]

Iron is one of the most essential and effective elements in soil forming processes. The amount and distribution of extractable Fe forms in profile indicate the stage and degree of soil development. Because of the physiographic unit importance in pedogenic processes, the effect of physiographic unit in soil forming and development can be investigated based on the amount and distribution of iron forms. This research has been is done in two different physiographic units of piedmont (slope of %2-5%) and hill (slope of %8-15%) as low and highland, which are located in southern Ahar, East Azerbaijan province. For this purpose, various forms of iron in three profiles of each unit (totally six profiles) were measured by pyrophosphate, oxalate and dithionate extractants. The average amount of crystallized iron was obtained 2.876 g kg-1 for downstream physiographic unit and 4.76 g kg-1 for upstream physiographic unit which statistically means comparison is significant. The mentioned results confirm increment of crystalline iron oxides and decrease of amorphous forms and bounded with organic matter in highland in comparison with lowland. Also in this research, some of soil physical and chemical characteristics were measured using standard methods and correlation between different forms of iron was evaluated. According to the relationship between soil age and different forms of iron, it can be said that the highland soils are more developed than the lowland soils, and these results are accommodated with geomorphologically unit type, clay percentage, solum depth, and relative amount of kaolinite mineral.