رابطه تکامل خاک و تنوع شکل اراضی در دشت تبریز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی سابق دوره کارشناسی ارشد گروه علوم خاک دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز

2 استاد گروه علوم خاک دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز

3 استادیار گروه علوم خاک دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند

چکیده

جهت حفظ حاصل­خیزی و افزایش بهره­وری خاک در کشاورزی پایدار، آگاهی از ویژگی­های مختلف آن ضروری می­باشد. در این تحقیق ویژگی­های فیزیکوشیمیایی و مورفولوژیکی خاک در دشت تبریز مطالعه وتأثیر شکل اراضی بر آن­ها مورد بررسی قرار گرفت و رده­بندی خاک­ها نیز انجام شد. پنج خاکرخ در تپه، دشت دامنه­ای، دشت آبرفتی رودخانه­ای، دشت آبرفتی دریاچه­ای و اراضی پست حفر و رژیم رطوبتی و حرارتی خاک مشخص گردید. از واحد تپه به سمت اراضی پست افزایش مقدار رس، کربن آلی و CEC، ضخامت سالوم و کاهش ذرات درشت­تر از شن بهمراه تغییر کلاس بافتی در اثر فرآیندهای خاک­سازی نشان­دهنده تکامل بیشتر خاک­های واقع در پایین دست شیب نسبت به بالا دست آن می­باشد. این امر مؤید نتایج مورفولوژیکی بوده، به­طوری­که تپه با منشأ مواد مادری ماسه سنگ و مارن­های الوان و ضخامت سالوم کمتر در رده انتی­سول قرار می­گیرد و سایر لندفرم­ها با منشأ مواد مادری آبرفتی و ضخامت سالوم بیشتر در رده اریدی­سول قرار می­گیرند. در نهایت خاک­های تحت بررسی بر اساس کلید رده­بندی (2014) در رده­های Aridisol و Entisol،زیر رده­های Calcids, Argids, Salids,Orthent با گروه­های بزرگ Haplocalcids, Natrargids, Haplosalids, Torriorthentو زیر گروه­های  Xeric Haplocalcids, Xeric Natrargids, TypicHaplosalids, Xeric Torriorthent  رده­بندی شدند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Relation between Soil Evolution and Landforms Diversity in Dasht-E-Tabriz

نویسندگان [English]

  • L Jahanbazi 1
  • AA Jafarzadeh 2
  • H Forughyfar 3
چکیده [English]

For maintenance of soil fertility and increasing of soil utilization in sustainable agriculture, the information from soil characteristics is necessary. In this research work, effects of landforms on soil morphological and physico-chemical characteristics in Dasht-E-Tabriz were studied and soils were classified. Five profiles in landforms of hill, piedmont, river alluvial plain, playa and lowland were dug and soil moisture and temperature regimes were determined. From hill to lowland, increasing trend of clay, OC, CEC content and depth of soil solum with decreasing of gravel percentage with changing of textural classes showed more development of downstream soils than upstream ones by soil forming processes. This confirmed morphological results, that hill with colorful marn and sandstone parent material and thin solum took place in Entisol order and other landforms with alluvial parent material and thick solum were classified in Aridisol order. Finally, Soils according to Keys to Soil Taxonomy (2014) were classified in Aridisol and Entisol orders, suborder of Calcids, Argids, Salids and Orthent, with great groups of Haplocalcids, Natrargids, Haplosalids and Torriorthentand subgroups of Xeric Haplocalcids, Xeric Natrargids, Typic Haplosalids and Xeric Torriorthent.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dasht_e_Tabriz
  • landform
  • Soil evolution

مراجع

منابع مورداستفاده
ابطحی ع و صلحی م، 1371. تأثیر پستی و بلندی و زمان در تشکیل خاک با مواد مادری خیلی آهکی تحت شرایط نیمه خشک منطقه باجگاه ایران. صفحه­های 1 تا 24. گزیده مقالات ارائه شده در سومین کنگره علوم خاک ایران. 18-15 شهریور، دانشگاه تهران، تهران.
بایبوردی م، 1378. خاک: پیدایش و رده بندی، چاپ هشتم، انتشارات دانشگاه تهران.
جعفرزاده ع الف، نیشابوری م ر و اوستان ش، 1377. گزارش نهایی مطالعات تفصیلی 26 هکتار از اراضی و خاک‌های ایستگاه تحقیقاتی کرکج، دانشگاه تبریز.
جعفرزاده ع الف، 1385. تشکیل، رده­بندی و پراکنش خاک­ها در یک ردیف توپوگرافی ( مطالعه موردی اطراف میانه)، چاپ نشده.
جعفری م و سرمدیان ف، 1382. مبانی خاک‌شناسی و رده‌بندی خاک، چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران.
جعفری الف، ایوبی ش، خادمی ح و تومانیان ن، 1388. تنوع شکل اراضی­ها و رابطه خاک-شکل اراضی در منطقه زرند استان کرمان. صفحه­های 546 تا 548، مجموعه مقالات یازدهمین کنگره علوم خاک ایران، 24-21 تیر ماه، دانشکده کشاورزی گرگان، گرگان.
درویش زاده ع، 1370.زمین شناسی ایران. نشر دانش­آموز، وابسته به موسسه انتشارات امیر­کبیر، تهران، ایران.
رضایی حسین­آباد م، فرپور م و حجازی م، 1392. بررسی اثر توپوگرافی بر برخی از خصوصیات فیزیکی و شیمیایی دشت زحمت­کشان کرمان، مجموعه مقالات سیزدهمین کنگره علوم خاک، 10-8 بهمن ماه، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز.
رمضان­پور ح و جلالیان ا، 1381. تغییرات خاک در یک ردیف ارضی-زمانی دو منطقه اقلیمی در زاگرس مرکزی. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. جلد 6، شماره 1، صفحه­های 131 تا 146.
زارعیان غ، فرپور م و ابراری فرد ن، 1392. اثر پستی و بلندی بر خصوصیات فیزیکوشیمیایی، کانی­شناسی و تکامل خاک­های منطقه مبارک آباد در استان فارس، مقالات سیزدهمین کنگره علوم خاک،10-8 بهمن ماه، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز.
فروغی­فر ح، 1389. ارزیابی فاکتورهای کیفیت و روابط آن­ها با تکامل و تنوع خاک در دشت تبریز با استفاده از زمین آمار، رساله دکتری تخصصی، دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز.
ممتاز ح ر، 1381. تعیین رژیم­های رطوبتی و حرارتی مناطق مختلف ایران با استفاده از نرم­افزار New hall. سمینار کارشناسی ارشد. گروه خاک­شناسی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز.
Abtahi A, 1977. Effects of a saline and alkaline groundwater on soil genesis in semiarid southern Iran. Soil Sci Soc Am J. 41: 583-588.
Abtahi A, 1980. Soil genesis as affected by topography and time in highly calcareous parent materials under semiarid conditions in Iran. Soil Sci Soc Am J. 44: 329-336.
Ahmad. M, Ryan J and Paeth C, 1977. Soil development as a function of time in the Punjab River Plains of Pakistan. Soil Sci Soc Am J. 41: 1162-1165.
Asio VB, Cobunos CC and Chen ZS, 2006. Morphology, physiochemical characteristics and fertility of soil from Quaternary limestone in Leyte, Philippines. Soil Sci Soc Am J. 171. No. 8: 648-661.
Bauer A and Black A L, 1981. Soil carbon, nitrogen and bulk density comparisons in two cropland tillage systems after 25 years and in virgin grassland. Soil Sci Soc Am J. 45: 1166-1170.
Black GR and Hartage KH,1986. Bulkdensity.PP.363-375.In: G S Compbell et al (Ed). Methods of soil analysis. Part1.Ser. No. 9. ASA and SSSA. J. Madison, WI.
Boling A, Tong A, Suganda TP, Konboon H, Harnpichitvitaya D, Bouman BAM and Franco FT, 2008. The effect of toposequence position on soil properties, hydrology and yield of rained lowland rice in Southeast Asia. Field Crop Research. 106: 22-23.
Brady NC and Weil RR, 1999. The nature and properties of soils. Prentice- Hall. Inc.
Brewer R and Walke PH, 1969. Weathering and soil development on a sequence of river terraces. Aust J Soil Res. 20: 293-305.
CantonY, Sole-benet A andLazaro R,2003. Soil-geomorphology relation in gypsiferous material of Tabernas desert.Geoderma, 115: 193-222.
Ekeberg E and Riley HCF, 1997. Tillage intensity effects on soil properties and crop yields in a long-term trial on morainicloam soil in Southeast Norway Soil Tillage Res, 42: 277-293.
Fitzpatric EA, 1986. Soils, Their Formation, Classification and Distribution (1ed) C.R.C press.
GeeGW and Bauder J W,1986.Physical and mineralogical methods, second Edition383-441. In: Method of Soil Analysis, part I.
Klute A, 1992. Methods of Soil Analysis. Part 1. Physical and Mineralogical Methods. Second edition. American Society of Agronomy. Soil Sci. Soc. Amer., Madison, Wisconsin USA.
Kunze G W and Dixon J B, 1986. Pretreatment for Mineralogical Analysis. In: Methods of Soil Analysis. Part 1, 2nd ed, ASA and SSSA. Madison, USA.
Lepsch IF, Buol Wand Daniels RB,1977. Soil-landscape relationships in the occidental Plateau of Sao Paulo State Brazil: I. Geomorphic surfaces and soil mapping units. Soil Sci Soc Am J. 41: 104-109.
Lilienfein JRC, Qualls Sh, Uselman Mand Bridgham SD,2003. Soil formationand organic matter accretion in a young andesitic chronosequence at Mt. Shasta, California. Geoderma. 116:249-264.
Marc P and Gautheyrou J, 2006. Hand Book of Soil Analysis (mineralogical, organic and inorganic methods). Springer-Verlag Berlin Heidelberg.
Markus E and Merkli C, 2007. Weathering, mineralogical evolution and soil organic matter along a Holocene soil toposequence developedon carbonate-rich materials. Geomorphology 97: 675-696.
Minasny B and McBratneA B, 2006. Mechanistic soil-landscape modeling as an approachto developing pedogenetic classification. Geoderma 133: 138-149.
Nelson BW and Sommers LE, 1986. Total carbon, organic carbon and organic matter. P. 539-577. In: A L Page et al (Ed). Methods of Soil Analysis. Part 2.2nd
Nelson RE, 1986. Carbonate and gypsum. Pp. 181-197. In: A. L. Page et al (Ed.). Methods of Soil Analysis. Part 2.2nd ed. Agron. Monogr. 9. ASA and SSSAJ Madison, WI.
Ovalles FA and Collins ME, 1986. Soil - Landscape relationships and soil variability in North Central Florida. Soil Sci Soc Am J 50: 401-408.
 Pal DK, Sirvastava P, Drug SL and Bhattacharyya T, 2003. Role of microtopography in the formation of sodic soils in the semi arid part of the Indo Gangetic P-lains, India. Catena 51: 3-31.
Pennock D J, Zebarth B J and Jong E De, 1987. Landform classification and soil distribution in Hummocky terrain, Saskatchewan, Canada. Geoderma 40: 297_301.
 Rhoades ID, 1986. Cation exchange capacity. In: A L Page et al. (Ed.). Methods of Soil Analysis. Part 2.2nd ed. Agron. Monogr. 9. ASA and SSSAJ. Madison,Wiley Soil survey
Seibert J, Stendahl J and Sorensen R, 2007. Topographical influences on soil properties in boreal forests. Geoderma 141: 139-148.
Soil Conservation Service, 1992. Soil Survey Laboratory Methods and Procedures for Collecting Soil Sample. USDA-SCS. Soil Survey.  Invest. Ret. No. 2. U. S. Gov. Print. Office, Washington, DC.
Soil Survey Staff, 2014. Keys to soil Taxonomy Twelfth Edition,. United States Department of Agriculture. Natural Resources Conservation Service.
Timpson ME, 1992. An Investigation of the pedogenesis of soils developed in Quaternary alluvial deposits of Eastern Crete, university of Tennessee, Knoxville.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار