مطالعه تغییرات پوشش گیاهی حوضه آبخیز بجوشن چای در یکدوره ۱۵ ساله با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشکده علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه تبریز

چکیده

در طبیعت بین موجودات زنده و محیط آنها یک تعادل اکولوژیک برقرار است. انسان به دلایل مختلف با بهره برداری نابخردانه از زمین وتغییر در پوشش گیاهی، این تعادل اکولوژیک را بهم زده است. بررسی روند تغییرات پوشش گیاهی در فواصل زمانی معین و آگاهی از روند تخریب یا اصلاح آن، یکی از عوامل اصلی در برنامه ریزی و اعمال مدیریت و GIS و RS صحیح بهره برداری از زمین می باشد. در این پژوهش، با بهره گیری از تصاویر ماهوارهای و فناوریهای و مطالعات میدانی، نقشه های پوشش گیاهی حوضه آبخیز بجوشن NDVI همچنین با استفاده از شاخص پوشش گیاهی چای شهرستان اهر در دو فاز زمانی 1372 و 1386 تهیه شد . با مقایسه دو نقشه و بررسی روند تغییرات در آن، مشخص شد که از دو تیپ و شش طبقه پوشش گیاهی تشخیص داده شده در سال 72 ، یک طبقه در اثر بهره برداری های نا درست بکلی از بین رفته و در بقیه تیپها نیز به دلیل تغییر در کاربری اراضی، مساحت پراکنش به شدت کاهش پیدا کرده است. در تمامی تیپها، بعلت شدت تخریب، وضعیت پوشش گیاهی مرتع به یک رده پایینتر تنزل پیدا کرده و 2/ گرایش مرتع نیز همچنان منفی باقی مانده است . ظرفیت برداشت از پوششگیاهی در هر دو بازه زمانی بیش از 5 برابر ظرفیت مجاز بوده و تراکم پوشش گیاهی به شدت کاهش پیدا کرده است. نتایج نشان میدهد که اولا روند تغییرات پوشش گیاهی در طی دو بازه زمانی یاد شده بسیار سریعتر از سایر مناطق با اقلیم مشابه میباشد ثانیا عوامل انسانی به عنوان یکی از اصلی ترین عوامل تخریب پوشش گیاهی در منطقه محسوب می شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Studying Plant Coverage Change in Bejoshan Chai Basin During a15-Year Period Using GIS and RS.

نویسندگان [English]

  • Sh Roostaii
  • MR Nikjou
چکیده [English]

In the nature an ecological equilibrium exists between organisms and their environment. Human
being for many reasons have disturbed this equilibrium by unwise use of land and, thereby, paving
the way for altering its plant coverage. Studying the changing processes of plant coverge during the
known periods, their destructive consequences and the ways to improve it, are the main parameters
in planning and management of land use. In this research vegetation maps of Bejoshan Chai Basin
was prepared in 2 period (1993&2007) by using satellites photos, RS and GIS technique, NDVI
index of plant coverage, and detailed field researches. By comparing the two vegetation maps and
studying of their changing processes , among the two specified types and 6 classes of vegetation in
1993, it was found that one class has been completely wiped out due to reckless utilization of land,
and the other types dispersion area have been drastically decreased due to land use alteration . In all
vegetation types, coverage conditions of the range reduced one rank below and the range trend has
remained negative due to severe disturbance. Utilization of the range lands by livestock or native
animals in both periods was more than 2.5 times of the range capacity and plant coverage density
has reduced drastically. It appears that, plant coverage alterations during these periods in the studied
areas were faster than other areas with similar climates; and the human intervention was one of the
main cause for the native plant coverage destruction in the region.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bejoshan Chai Basin
  • Geographical information system
  • Plant coverage changing
  • remote sensing
اختصاصی م، باغستانی ن، خاکی م و سرافرازع، 1365 . سیمای طبیعی و جغرافیایی منطقه گاریزات، بخش مطالعات
مقدماتی پوششگیاهی و مراتع، سازمان جهاد سازندگی یزد.
اکبرزاده م، 1369 . تهیه نقشه پوشش گیاهی به روش فلورستیک- فیزیونومیک (منطقه سیراچال) ، پایان نامه
کارشناسی ارشد مرتعداری، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران.
اکبرزاده م و میرحاجی ت، 1385 . تغییرات پوشش گیاهی تحت تاثیر بارندگی در مراتع استپی رود شور ، تحقیقات
. مرتع و بیابان، شماره 13
بی نام 1372 . مطالعات توجیهی مدیریت منابع طبیعی تجدید شونده حوزه آبخیز اهر چای علیا ، گزارش مرتعداری.
بی نام 1386 ، عکسهای هوایی 1:20000 حوضه آبخیز بجوشن چای.
بی نام 1386 ، تصاویر ماهواره ای 1:100000 لند ست منطقه اهر.
20 شماره 1/ سال 1389 / 14 روستایی و نیکجو مجله دانشآب و خاک/ جلد 1
رستمی ش، 1374 . بررسی عوامل مؤثر بر تغییرات پوشش گیاهی و بلایای کبوترخان، پایاننامه کارشناسی ارشد
مرتعداری، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران.
محمدی گلرنگ ب، 373 . بررسی تغییرات پوششگیاهی حوزه آبخیز سد امیرکبیر ( کرج ) طی 20 سال گذشته،
پایان نامه کارشناسی ارشد مرتع داری، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.
مصداقی م، 1372 . مرتع داری در ایران، انتشارات بنیاد .فرهنگی رضوی ،
، ( 1364 - موسوی ا و آقاجانلو ف، 1385 . بررسی تأثیر قرق در تغییرات کمی و کیفی پوششگیاهی مراتع ( 82
انتشارات مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری.
هویزه ح، 1379 . بررسی تأثیر قرق در وضعیت و گرایش مراتع نیمه استپی گرم خوزستان، انتشارات مرکز تحقیقات
حفاظت خاک و آبخیزداری.
Alzerreca, Angelo HEW Schupp and Kitchen SG, 1998. Sheep Grazing and plant cover
dynamics of shadscale community. J Range Manag 51(2): 214-221.
Le Houerou HN, Popov GF, 1981. An eco-climatic classification of intertropical Africa, FAO
Plant Production and Protection Paper (FAO), no. 31, Rome (Italy)
O,Conner TG and Roux PW, 1995. Vegetation changes (1949-1971) in a semi-arid, grassy
dawrf shrublands in the Karoo, South Africa: Influence of rain fall variability and grazing by
sheep. Journal of Applied Ecology 32: 612-626.
Yorks,TP, West NE and capels KM, 1992. Vegetation differences in desert shrublands of west
Utah, Spine Valley between 1933 and 1989. J Range Manag 45(6): 589-577.