بررسی روند تغییرات شاخص خشکی در نیمه جنوبی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی‌سینا

2 دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز

چکیده

هدف از انجام این مطالعه بررسی روند تغییرات هم­زمان بارندگی و تبخیر و تعرق در قالب شاخص خشکی برای نیمه­جنوبی کشور است. دوره آماری مورد مطالعه در این تحقیق مربوط به سال­های 1961 تا 2000 در نظر گرفته شد. نتایج اولیه مربوط به سری زمانی داده­های ده ایستگاه سینوپتیک مشخص کرد که تبخیر و تعرق تغییرات کمتری نسبت به دو عامل بارش و شاخص خشکی داشت. در مرحله بعد با اعمال آزمون ناپارامتری من­کندال روند تغییرات هر یک از عامل­های فوق مشخص گردید. نتایج نشان داد که در اکثر ایستگاه­ها در طول 40 سال روند بارش افزایشی و روند تبخیر و تعرق کاهشی بود. روند بارش و شاخص خشکی و در حدود 70 درصد از ایستگاه­ها و تبخیر و تعرق در حدود 90 درصد از ایستگاه­ها معنی­دار بود. تحلیل­های روند مرتبط با شاخص خشکی ثابت نمود که اقلیم اکثر ایستگاه­ها (80 درصد) تا حدودی به اقلیم مرطوب تمایل داشتند. نمودارهای روند من­کندال در تمامی ایستگاه­ها شروع تغییرات به صورت ناگهانی را از حدود سال 1963 نشان داد. حداکثر و حداقل مقادیر معنی­دار روند هر سه عامل به ایستگاه­های اصفهان و اهواز با دو اقلیم متفاوت استپی و بیایانی تعلق داشت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Study of Aridity Index Trends in Southern Half of Iran

نویسندگان [English]

  • H Zare Abyaneh 1
  • M Bayat Varkeshi 1
  • Y Dinpashoh 2
چکیده [English]

The objective of this research was to study simultaneous trends of precipitation and evapotranspiration in the frame of aridity index at southern half of Iran. The time period of this study was from 1961 to 2000. Preliminary results of the synoptic stations time series revealed that the variation of evapotranspiration was less than other two factors (precipitation and evapotranspiration). At the next stage non-parametric Mann-Kendall trend test was conducted for detecting the trends of each factor. Results showed that there was an upward trend for precipitation; however, there was a downward trend for evapotranspiration in almost all stations. Furthermore, trends were statistically significant for about 70% of sites in the cases of precipitation and aridity index and for about 90% of sites in the case of ET0.  Trend analysis of aridity index showed that the climate of nearly all sites (about 80%) had tendency to a humid climate to some degree. Mann-Kendall trend diagrams revealed that for all sites the year 1963 was the starting point of trend. Both the maximum and minimum values of significant trends of the three parameters belonged to Esfahan and Ahwaz, with steppe and desert climates.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Aridity Index
  • evapotranspiration
  • Mann-Kendall
  • Precipitation
  • Southern half of Iran
  • Trend

مراجع

حجام س، خوشخو ی و شمس­الدین وندی ر، 1387. تحلیل روند تغییرات بارندگی­های فصلی و سالانه چند ایستگاه منتخب در حوزه مرکزی ایران با استفاده از روش­های ناپارامتری، پژوهش­های جغرافیایی، جلد 40، شماره 64. صفحه­های 168-157.
خلیلی ع و بذرافشان ج، 1383. تحلیل روند تغییرات بارندگی­های سالانه، فصلی و ماهانه پنج ایستگاه قدیمی ایران در یکصد و شانزده سال گذشته. نشریه بیابان، جلد 9، شماره 1. صفحه­های 25-33.
رحیم­زاده ف و خوشکام م، 1382. تغییرات سری­های رطوبت در ایستگاه­های سینوپتیک کشور. صفحه­های 53-62. سومین کنفرانس منطقه­ای و اولین کنفرانس ملی تغییر اقلیم. 29 مهر الی اول آبان. دانشگاه صنعتی اصفهان.
رضیئی ط و ثقفیان ف، 1383. بررسی روند خشکسالی در دشت سیستان. صفحه­های 1-10. اولین کنفرانس سالانه مدیریت منابع آب. بهمن ماه. تهران.
رضیئی ط، دانش­کارآراسته، پ. و ثقفیان، ب. 1384. بررسی روند بارندگی سالانه در مناطق خشک و نیمه خشک مرکزی و شرقی ایران. نشریه آب و فاضلاب. شماره 54.  صفحه­های 81-73.
زارع ابیانه ح، محبوبی ع ا و احسانی م ر، 1379. برآورد نیاز آبی گیاهان و مقایسه با بارش و تبخیر در ارتباط با وضعیت خشکسالی در منطقه همدان. صفحه­های 1-8.. اولین کنفرانس ملی بررسی راهکارهای مقابله با کم­آبی و خشکسالی. اسفند ماه. دانشگاه شهید باهنر کرمان.
شیرغلامی ه و قهرمان ب، 1384. بررسی روند تغییرات دمای متوسط سالانه در ایران. نشریه علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. سال نهم، شماره 1. صفحه­های 23-9.
عسگری ا و رحیم­زاده ف، 1385. مطالعه تغییرپذیری بارش دهه­های اخیر ایران. نشریه­های پژوهش­های جغرافیایی. جلد 38، شماره 58. صفحه­های 80-68.
عزیزی ق و روشنی م، 1387. مطالعه تغییر اقلیم در سواحل جنوبی دریای خزر به روش من­کندال. نشریه پژوهش­های جغرافیایی. جلد 40، شماره 64. صفحه­های 28-13.
کاویانی م ر و عساکره ح، 1384. بررسی آماری روند بلند مدت بارش سالانه اصفهان. نشریه علوم انسانی دانشگاه اصفهان. جلد 18، شماره 1. صفحه­های 162-143.
کتیرایی پ، حجام س و ایران­نژاد پ، 1386. سهم تغییرات فراوانی و شدت بارش روزانه در روند بارش در ایران طی دوره 1960 تا 2001. نشریه فیزیک زمین و فضا. جلد 33، شماره 1.  صفحه­های 83-67.
کریم­زاده مقدم م و قهرمان ب، 1380. نگرشی آماری بر افزایش تبخیر تعرق گیاه مرجع در مشهد و پیامدهای احتمالی آن. مجموعه مقالات اولین کنفرانس ملی بررسی راهکارهای مقابله با بحران آب. دانشگاه زابل. جلد دوم. صفحه­های 95-108.
گل­کار حمزیی یزد ح ر، کاوه ف, قهرمان ب و صدقی ح، 1386. بررسی روند تغییرات سری زمانی تبخیر- تعرق ماهیانه گیاه مرجع با استفاده از روش پیشنهادی فائو پنمن- مانتیث. ویژه­نامه علوم کشاورزی، جلد 13، شماره 2.
صفحه­های 417-433.
مدرس م، 1386. توابع توزیع منطقه­ای بارش ایران. پژوهش و سازندگی در منابع طبیعی. جلد 75. صفحه­های 91-86.
موحدی س، کاویانی م ر و مسعودیان ا، 1384. تغییرات زمانی و مکانی دمای مارون. نشریه علوم انسانی دانشگاه اصفهان. جلد 18، شماره 1. صفحه­های 28-13.
ناظم­السادات س م ج، سامانی ن و مولایی­نیکو م، 1384. تغییر اقلیم در جنوب و جنوب­غرب ایران از دیدگاه مشاهدات بارش. برهم­کنش با پدیده النینو نوسانات جنوبی. نشریه علمی کشاورزی. جلد 28 ، شماره 2، صفحه­های 97-81.
نصری م و مدرس ر، 1387. ارزیابی و تحلیل روند تعداد روزهای بدون بارش در استان اصفهان. نشریه دانشکده منابع طبیعی. دانشگاه تهران. دوره 61، شماره 3. صفحه­های 589-601.
نصری م و مدرس ر، 1386. تحلیل ناحیه­ای خشکسالی منطقه اردستان براساس دو شاخص خشکسالی. پژوهش و سازندگی در منابع طبیعی. جلد 76. صفحه­های 167-176.
Angel J, 2004. Climate Change and variability in Illinois. IllinoisState Water Survey, Illinois University, USA.
Chattopadhyay N and Hulme M, 1997. Evaporation and potential evapotranspiration in India under conditions of recent and future climate change. Agric Forest Meteorol 87:55-73.
Dinpashoh Y, 2006. Study of reference crop evapotranspiration in I.R. of Iran. J Agric Water Management 84: 123-129.
Elagib NA and Mansell MG, 2000. Climate impacts of environmental degredation in Sudan. Geol J 50:311-327.
Greenland D and Kittel TGF, 2002. Temporal variability of climate at the US long-term ecological research (LTER) sites. Clim Res 19:213-231.
Kahaya E and Kalayci S, 2004. Trend analysis of stream flow in Turkey. J Hydrol 289: 128-144.
Lapin M, 1995. Climatological Monitoring of Territory Affected by Construction of the Danube Hydroelectric Power Project and Evaluation of Initial Impact. Gabcyvo Part of the Hydroelectric Power Project – Environmental Impact Review. Faculty of Natural Sciences, ComeniusUniversity. Bratislava, Slovakia.
Partal T, and Kahaya E, 2006. Trends in Turkish precipitation data. Hydrol Process 20: 2011-2026.
Ramos MC, 2001. Rainfall distribution pattern and their change over time in a Mediterranean area. J Theor Appl Climatol 69: 163-170.
Ramsay DMCC, 1985. The forest ecology of center Darfur – Sudan Forests Department, Forest Bulletin No. 1.
Rodrigues da silva VP, 2004. On climate variability in northeast of Brazil. J Arid Environments
58: 575-596.
Xu ZX, Tkeuchi K and Ishidaria H, 2003. Monotonic trend and step changes in Japanese precipitation. Hydrol 279: 144-150.
Yeue S and Hashino M, 2003. Temperature trends in Japan: 1900-1996. Theor Appl Climatol
75: 15-27.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار